Quyền con người là một trong những giá trị cơ bản, xuyên suốt của các quốc gia trên thế giới. Việc công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người là vấn đề bức thiết của mọi quốc gia. Theo đó, các thiết chế tham gia bảo vệ quyền con người cũng hết sức đa dạng (từ các cơ quan nhà nước đến các tổ chức xã hội). Lý luận cũng như thực tiễn đã chứng minh, Nhà nước nói chung và cơ quan hành pháp nói riêng đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ quyền con người dưới nhiều góc độ như xây dựng, thực thi chính sách, pháp luật...

Tại Việt Nam, qua nghiên cứu lịch sử cho thấy, Ngành Tư pháp luôn quan tâm thực hiện nghiêm chủ trương của Đảng và Nhà nước về mở rộng dân chủ, bảo đảm ngày một tốt hơn quyền con người trên nhiều phương diện khác nhau. Trong những năm gần đây, Ngành Tư pháp đã thực hiện chủ trương xã hội hóa một số lĩnh vực thông qua việc ban hành một loạt các văn bản pháp luật quan trọng (như Luật Thi hành án dân sự, Luật Công chứng, Luật Trợ giúp pháp lý,...). Nhiều lĩnh vực quản lý của Ngành Tư pháp đã được xã hội hóa mạnh mẽ, mang lại hiệu quả thiết thực trong quản lý nhà nước. Tuy vậy, có thể nhận thấy việc tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ quyền con người, quyền công dân trên một số lĩnh vực hoạt động của Bộ Tư pháp, Ngành Tư pháp vẫn còn có thể cải thiện thêm. Bên cạnh đó, Hiến pháp năm 2013 đã đặt ra một số vấn đề mới đối với vai trò bảo vệ quyền con người của Bộ Tư pháp (trách nhiệm của Nhà nước trong việc công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân được đề cao và thể hiện xuyên suốt trong bản Hiến pháp; lần đầu tiên ghi nhận nguyên tắc hạn chế quyền con người, quyền công dân; một số quyền mới được bổ sung thể hiện bước tiến mới trong việc mở rộng và phát triển quyền, phản ánh kết quả của quá trình đổi mới trong gần 30 năm ở nước ta; đưa ra những quy định mở, để những bộ luật, đạo luật sắp tới đây có quy định cụ thể bảo vệ quyền lợi cho công dân...).

Số chuyên đề: “Vai trò của Bộ Tư pháp trong việc bảo vệ quyền con người theo tinh thần Hiến pháp năm 2013” là kết quả nghiên cứu của tập thể tác giả đang công tác tại Viện Khoa học pháp lý và nhóm cộng tác viên trong hai năm 2015 - 2016 với hy vọng có thể đóng góp thêm cho việc củng cố vai trò của Bộ Tư pháp, Ngành Tư pháp trong bảo vệ quyền con người tại Việt Nam thời gian tới.