Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” (khoản 3 Điều 2), “Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp” (khoản 1 Điều 102).

Triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013, Quốc hội ban hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014, trong đó đã thể chế hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013 về vị trí, vai trò và nhiệm vụ của Tòa án, cơ quan thực hiện quyền tư pháp và bảo vệ công lý, quyền con người. Tuy nhiên, việc thể chế hóa và thực tiễn thi hành nguyên tắc phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền tư pháp theo tinh thần của Hiến pháp năm 2013 đang còn có một số vướng mắc. Sự phối hợp trong việc thực hiện quyền lực nhà nước nói chung và trong việc thực hiện quyền tư pháp nói riêng có phần còn chưa được thể chế hóa đầy đủ, rõ ràng. Khung pháp luật về kiểm soát việc thực hiện quyền tư pháp còn chưa đầy đủ. Mối quan hệ giữa bảo đảm độc lập xét xử với kiểm soát việc thực hiện quyền tư pháp có mặt còn chưa rõ. Cơ chế giám sát bên ngoài còn chưa thường xuyên. Việc kiểm soát nội bộ trong ngành Tư pháp còn mang tính khép kín. Việc phân định giữa thẩm quyền hành chính và thực hiện quyền tư pháp chưa được rõ ràng. Hậu quả pháp lý của kiểm soát chưa cụ thể, thiếu các biện pháp để bảo đảm thực hiện… Ngược lại, sự kiểm soát của cơ quan thực hiện quyền tư pháp đối với các cơ quan thực hiện quyền lập pháp và hành pháp còn mờ nhạt, chưa thể hiện đúng vai trò của cơ quan thực hiện quyền tư pháp trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Những vướng mắc trên không chỉ xuất phát từ sự nhận thức chưa đầy đủ, thống nhất tinh thần của Hiến pháp năm 2013 về quyền tư pháp và thực hiện quyền tư pháp trong việc thiết kế các luật có liên quan mà còn từ thực tiễn thực thi cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền tư pháp. Để góp phần nhận thức rõ hơn về mặt lý luận, thực tiễn và bước đầu đưa ra những giải pháp để hoàn thiện cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền tư pháp ở Việt Nam hiện nay, Đặc san Thông tin khoa học pháp lý xin trân trọng giới thiệu số chuyên đề: “Phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền tư pháp theo tinh thần Hiến pháp năm 2013”.