Trên thế giới, di dân đã được khẳng định là vấn đề của thời đại, mang tính toàn cầu. Đây cũng là vấn đề lớn mà Việt Nam đang phải đối mặt vì tốc độ di dân gia tăng nhanh, quy mô ngày một lớn, tác động không nhỏ tới mỗi gia đình và từng quốc gia. Tại Việt Nam, sức hút đô thị là rất lớn. Theo kết quả Tổng điều tra Dân số và Nhà ở Việt Nam năm 2009 của Tổng cục Thống kê, trong 10 năm qua, di dân diễn ra khá mạnh; dân số thành thị tăng 3,4%, trong khi dân số nông thôn chỉ tăng 0,4%. Theo dự báo của Chính phủ, 45% dân số Việt Nam sẽ sống ở khu vực đô thị vào năm 2020. Nguyên nhân di dân được các nhà khoa học lý giải là do sản xuất nông nghiệp cho thu nhập thấp; đất đai ở nông thôn bị thu hẹp không đủ đáp ứng cho lực lượng lao động đang gia tăng mạnh. Trong khi đó, thành thị ngày càng trở thành mảnh đất màu mỡ bởi mức thu nhập và cơ hội việc làm cao hơn, đã hối thúc người nông thôn tìm đến kiếm kế sinh nhai. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy, di dân là một trong những giải pháp chính cho việc xóa đói giảm nghèo của Việt Nam từ đầu những năm 1990 đến nay. Ở cấp độ tổng thể, di dân từ nông thôn ra thành thị góp phần đáng kể vào quá trình đô thị hóa và là một xu hướng tất yếu của những quốc gia đang trong quá trình phát triển như Việt Nam. Tuy nhiên, di dân nói chung và di dân từ nông thôn ra đô thị ở Việt Nam nói riêng hiện nay đang bộc lộ khá nhiều bất cập như: tạo áp lực về mật độ dân số cho các đô thị; gây ra sự quá tải trong việc cung cấp các dịch vụ công; sức ép về lao động việc làm, thu nhập tại các đô thị lớn; quyền và lợi ích của người dân di dân ra đô thị trong nhiều trường hợp chưa được bảo đảm bình đẳng với những cư dân sở tại; tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật tại các đô thị lớn gia tăng một cách đáng kể....

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng người lao động tự do di dân từ nông thôn ra đô thị một cách tự phát, gây ra nhiều hệ lụy không tốt cho nhà nước, cho xã hội và cả bản thân những người dân di dân. Trong đó, một nguyên nhân rất quan trọng, gây ra nhiều áp lực cho các đô thị hiện nay ở Việt Nam đó là do chúng ta chưa quan tâm đến việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật liên quan đến di dân ra đô thị, chưa sử dụng công cụ pháp lý một cách có hiệu quả để điều tiết và định hướng việc di dân của người lao động tự do, đồng thời đảm bảo các tiêu chuẩn cuộc sống cho những người di dân... Để góp phần hoàn thiện chính sách và pháp luật đối với người lao động tự do di dân từ nông thôn ra đô thị ở Việt Nam, Đặc san Thông tin Khoa học pháp lý xin trân trọng giới thiệu số chuyên đề: “Chính sách, pháp luật về người lao động tự do di dân từ nông thôn ra đô thị tại Việt Nam hiện nay”.