Xử lý vi phạm hành chính là công cụ quan trọng trong hoạt động quản lý nhà nước nhằm duy trì trật tự, kỷ cương xã hội, bảo đảm hiệu quả quản lý nhà nước. Đây cũng là vấn đề trực tiếp liên quan đến cuộc sống hàng ngày của người dân, liên quan trực tiếp tới hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Chính vì thế, việc tổ chức và thực thi các quy định về xử lý vi phạm hành chính được Nhà nước và toàn xã hội hết sức quan tâm. Ngày 20/6/2012, Luật Xử lý vi phạm hành chính đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2013 thay thế Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2007, 2008). Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 cùng với các văn bản hướng dẫn thi hành đã góp phần quan trọng trong công tác phòng ngừa, đấu tranh có hiệu quả đối với các vi phạm hành chính ở nước ta, bảo đảm trật tự quản lý nhà nước, an toàn xã hội để phát triển kinh tế - xã hội.

Có thể thấy, nhiều quy định mới của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 được xem là tiến bộ, đặc biệt là các quy định về áp dụng các biện pháp xử lý hành chính đã thể hiện được sự phù hợp với các chuẩn mực, cam kết quốc tế về quyền con người của Việt Nam, đồng thời thể hiện sự cải cách trong thủ tục hành chính theo hướng minh bạch, công khai, dân chủ và công bằng. Tuy nhiên, thực tiễn thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 trong thời gian qua cũng còn những hạn chế và khó khăn như: một số quy định có nội dung, mục tiêu rất tốt nhưng việc triển khai thi hành trong thực tiễn còn khó khăn, chưa bảo đảm điều kiện thi hành (một số nguyên tắc mới về xử lý vi phạm hành chính, quy định về quyền giải trình, các biện pháp xử lý hành chính đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc; quy định về thẩm quyền, thủ tục xử lý vi phạm hành chính…); một số quy định trong thực tiễn áp dụng chưa thực sự hiệu quả (áp dụng các biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính đối với người chưa thành niên…). Có khá nhiều nguyên nhân dẫn đến các hạn chế, khó khăn nêu trên như: quy định pháp luật còn bất cập, chưa thống nhất, thiếu đồng bộ; thực tiễn phát sinh nhiều vấn đề mới, gây khó khăn đối với việc thi hành pháp luật...

Xuất phát từ các lý do trên, trong năm 2017 - 2018, Viện Khoa học pháp lý được giao triển khai nhiệm vụ khảo sát, đánh giá thực tiễn thi hành một số quy định mới của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012. Trên cơ sở kết quả của nhiệm vụ này, Viện Khoa học pháp lý xin trân trọng gửi tới quý độc giả số Đặc san Thông tin khoa học pháp lý “Thực tiễn thi hành một số quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012” do Nhóm nghiên cứu của Viện Khoa học pháp lý thực hiện. Các tác giả hy vọng nghiên cứu này sẽ góp phần hoàn thiện pháp luật xử lý vi phạm hành chính nói chung cũng như đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 trong thời gian tới.