Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách quan trọng nhằm từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã đề ra những định hướng lớn về đẩy mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020; Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Đây là cơ sở chính trị - pháp lý quan trọng định hướng cho công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật ở nước ta trong giai đoạn hiện nay.

Cùng với việc quan tâm đến công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, công tác thi hành pháp luật cũng ngày càng được chú trọng. Đây là khâu then chốt trong quá trình thực hiện yêu cầu quản lý xã hội bằng pháp luật, theo pháp luật. Tuy nhiên, công tác thi hành pháp luật vẫn còn những điểm bất cập. Một trong những bất cập đó là hoạt động thi hành pháp luật còn có xu hướng tách rời, chưa thực sự gắn bó với quá trình xây dựng pháp luật và góp phần hoàn thiện pháp luật. Các vướng mắc do quy định pháp luật mâu thuẫn, chồng chéo, khiếm khuyết, các kẽ hở của pháp luật còn chưa được phát hiện kịp thời trong quá trình thi hành pháp luật để từ đó có các giải pháp hoàn thiện pháp luật. Bên cạnh đó, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan tổ chức thi hành pháp luật với cơ quan theo dõi chung về thi hành pháp luật trong phạm vi ngành, lĩnh vực, địa phương và trong phạm vi cả nước cũng còn chưa rõ ràng nên các kiến nghị, giải pháp cho những vấn đề vĩ mô, những vấn đề liên ngành, và vấn đề liên quan tới nhiều địa phương khác nhau  trong thi hành pháp luật và hoàn thiện hệ thống pháp luật còn có những hạn chế. 

Để khắc phục tình trạng nêu trên, một trong những giải pháp cần thực hiện là tăng cường công tác theo dõi thi hành pháp luật mà trước hết theo quy định của Hiến pháp năm 1992, Chính phủ có nhiệm vụ bảo đảm việc thi hành Hiến pháp và pháp luật trong các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang và công dân (Điều 112). Tuy nhiên, xét về tổng thể, ngoài quy định của Hiến pháp, chúng ta vẫn chưa có một cơ chế hợp lý, đầy đủ, toàn diện, bao quát để đánh giá tình hình tổ chức thi hành pháp luật, áp dụng pháp luật của các cơ quan quản lý nhà nước, việc chấp hành, tuân thủ pháp luật của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân để bảo đảm pháp luật sau khi ban hành phải được thi hành đầy đủ, nghiêm minh, thống nhất góp phần nâng cao hiệu quả điều chỉnh của pháp luật và hoàn thiện hệ thống pháp luật. 

Cuốn sách “MỘT SỐ VẤN ĐỀ PHÁP LÝ VÀ THỰC TIỄN VỀ THEO DÕI THI HÀNH PHÁP LUẬT” là một trong những ấn phẩm với mục đích góp phần vào việc nâng cao nhận thức thực hiện giải pháp nêu trên. Đây là cuốn sách tham khảo đề cập tới một chức năng mới, một nhiệm vụ mới, phức tạp mà Chính phủ giao cho Bộ Tư pháp (theo Nghị định số 93/2008/NĐ-CP ngày 22/8/2008, quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp) và các tổ chức pháp chế (theo Nghị định số 55/2011/NĐ-CP ngày 04/7/2011 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của các tổ chức pháp chế) để giúp Chính phủ quản lý nhà nước về thi hành pháp luật. Cuốn sách là tập hợp những trải nghiệm bước đầu của các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý và những người làm công tác thực tiễn không chỉ ở trong các cơ quan hành chính nhà nước mà cả ở cơ sở nghiên cứu, đào tạo, tổ chức xã hội nghề nghiệp; và đặc biệt đó là kết quả đúc rút từ công tác quản lý, triển khai nhiệm vụ của Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật, Bộ Tư pháp và kết quả nghiên cứu, khảo sát của Đề tài độc lập cấp Nhà nước về “Nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật của các cơ quan nhà nước đáp ứng yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam”. Khi biên soan cuốn sách này, tập thể tác giả chỉ có mong muốn giúp độc giả bước đầu có được thông tin mang tính học thuật về những khái niệm, nội hàm của những thuật ngữ còn đang tranh luận; và thực tiễn quản lý, triển khai công tác theo dõi thi hành pháp luật ở một số lĩnh vực, một số địa phương trong thời gian qua, cùng với một số kinh nghiệm quốc tế về theo dõi thi hành pháp luật.