Trong những năm gần đây xuất hiện tình trạng một số hành vi vi phạm nghĩa vụ thanh toán, hoàn trả tài sản được xác lập từ các giao dịch dân sự, kinh tế tuy không cấu thành tội phạm nhưng bị khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử theo pháp luật hình sự và tố tụng hình sự (thường được báo chí gọi là hình sự hoá các giao dịch dân sự, kinh tế hoặc hình sự hoá các quan hệ dân sự, kinh tế). Đây là vấn đề bức xúc trong thực tiễn cải cách nền tư pháp nói riêng, cải cách bộ máy nhà nước nói chung cũng như sự nghiệp đổi mới, thu hút được sự quan tâm lớn của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp, giới luật gia và công luận. Hình sự hóa các giao dịch dân sự, kinh tế không chỉ gây hại cho các nhà đầu tư, kinh doanh một cách trực tiếp (về tài sản, tính mệnh, sức khỏe, danh dự) mà còn gián tiếp gây hại cho môi trường đầu tư, kinh doanh, cản trở sự phát triển của nền kinh tế. Do vậy, giải quyết đúng đắn vấn đề này có ý nghĩa kinh tế, xã hội và chính trị to lớn. Tại Chỉ thị số 16/1998/CT-TTg ngày 31-3-1998 về việc giải quyết các kiến nghị của doanh nghiệp, Thủ tướng Chính phủ đã giao cho Bộ Tư pháp nhiệm vụ "chủ trì cùng các ngành liên quan nghiên cứu các biện pháp để thực hiện chủ trương chống hình sự hoá các quan hệ kinh tế dân sự".

Để góp phần thực hiện nhiệm vụ này, trong hai năm 1999 - 2000, Bộ Tư pháp đã triển khai đề tài khoa học cấp bộ "Các giải pháp chống hình sự hoá các giao dịch dân sự, kinh tế" với sự tham gia của hàng chục nhà khoa học pháp lý và thu được nhiều kết quả quan trọng. Đặc biệt, đề tài đã phối hợp với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tổ chức thành công hai diễn đàn chống hình sự hoá các giao dịch dân sự, kinh tế tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh với sự tham dự của hàng trăm doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, đại diện các cơ quan pháp luật của trung ương và địa phương, các luật sư, nhà tư vấn pháp luật của các đoàn luật sư, các công ty tư vấn pháp luật trong toàn quốc. Diễn đàn đã tạo được dư luận tốt lên án mạnh mẽ hiện tượng hình sự hoá các giao dịch dân sự, kinh tế, được cộng đồng doanh nghiệp, giới báo chí, các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước hoan nghênh.

Để đông đảo bạn đọc được tiếp cận với những thông tin về quá trình triển khai, nội dung nghiên cứu của đề tài, được sự đồng ý của Ban Chủ nhiệm đề tài, Viện NCKH Pháp lý xin trân trọng giới thiệu những kết quả nghiên cứu cơ bản của đề tài tới bạn đọc.