Nhận thức truyền thống cho thấy quốc tịch là một khái niệm pháp lý xác định một mối quan hệ giữa cá nhân với một nhà nước nhất định. Quan hệ này cho phép xác định con người nào đó là công dân của một nước cụ thể. Mỗi quốc gia tùy thuộc vào đặc thù của mình mà quy định chế độ pháp lý khác nhau về quốc tịch, vì thế, Luật Quốc tịch của các nước khác nhau quy định cụ thể về vấn đề nhập, thôi, trở lại quốc tịch, tước quốc tịch… của mỗi công dân khác nhau.

Riêng đối với nguyên tắc quốc tịch, hiện nay, trên thế giới có một số quốc gia chỉ chấp nhận công dân của quốc gia mình có một quốc tịch duy nhất là quốc tịch của quốc gia đó. Lại cũng có những quốc gia chấp nhận người mang quốc tịch quốc gia mình có thể đồng thời mang quốc tịch của một quốc gia khác. Hoặc cũng có nhóm quốc gia tuy chỉ thừa nhận một quốc tịch, nhưng lại cho phép có các trường hợp ngoại lệ. Nguyên tắc quốc tịch của mỗi quốc gia khác nhau thì việc quy định và thực thi pháp luật quốc tịch của các quốc gia theo đó cũng khác nhau.

Ở Việt Nam, trong thời gian qua, Điều 4 Luật Quốc tịch Việt Nam năm 2008 quy định: “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam công nhận công dân Việt Nam có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam, trừ trường hợp Luật này có quy định khác”. Đó chính là nguyên tắc một quốc tịch. Nguyên tắc này đã được Nhà nước Việt Nam thực hiện từ khi lập nước vào năm 1945. Tuy nhiên, khoản 3 Điều 19 của Luật Quốc tịch Việt Nam năm 2008 cũng quy định “Người nhập quốc tịch Việt Nam thì phải thôi quốc tịch nước ngoài, trừ những người…” - tức là đã quy định một số ngoại lệ, theo đó một người có thể vừa mang quốc tịch Việt Nam, vừa mang quốc tịch nước ngoài.

Trong thời gian qua, việc triển khai thực hiện Luật Quốc tịch Việt Nam năm 2008 có nhiều tiến bộ, thuận lợi, nhưng khi áp dụng vào thực tiễn vẫn gặp phải một số vướng mắc, cả về lý luận và thực tiễn, do có các ngoại lệ đã được pháp luật quy định như trên.

Xuất phát từ thực tiễn cần được giải quyết triệt để cả về góc độ lý luận, góc độ thực tiễn áp dụng pháp luật quốc tịch, đồng thời, để góp phần đề xuất các chính sách phục vụ cho việc tiếp tục hoàn thiện Luật Quốc tịch trong bối cảnh hội nhập, việc nghiên cứu thực tiễn quy định và áp dụng quy định của một số quốc gia có quan hệ hợp tác toàn diện với Việt Nam, hoặc các quốc gia có cộng đồng người Việt Nam (Việt Kiều) đông đảo và được thừa nhận đặc biệt việc xây dựng và áp dụng nguyên tắc quốc tịch của các quốc gia này là cần thiết. Đặc san Thông tin Khoa học pháp lý chuyên đề “Nguyên tắc quốc tịch ở một số quốc gia trên thế giới và kinh nghiệm cho Việt Nam” tổng thuật kết quả nghiên cứu của Đề tài khoa học cấp Bộ “Kinh nghiệm xây dựng và thực thi pháp luật về quốc tịch của một số quốc gia trên thế giới và gợi ý chính sách cho Việt Nam”. Đề tài thuộc Chương trình nghiên cứu khoa học cấp Bộ 2017-2021 “Những vấn đề pháp lý mới phát sinh trong tư pháp quốc tế và trong khuôn khổ hội nghị La Hay về tư pháp quốc tế”.