PHẦN MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết nghiên cứu

Xây dựng nền kinh tế thị trường và nhà nước pháp quyền định hướng xã hội chủ nghĩa là những chủ trương xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta và được khẳng định trong nhiều văn kiện của Đảng. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII tiếp tục khẳng định quan điểm về xây dựng Nhà nước pháp quyền định hướng xã hội chủ nghĩa từ Đại hội XII, trong đó nhấn mạnh định hướng lấy quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển nhanh, bền vững.

Trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta đã và đang xuất hiện nhiều các quan hệ dân sự, kinh tế, hành chính và hình sự trong đời sống xã hội với nhiều mối quan hệ đan xen, đa dạng về tính chất, quan hệ, trong đó đã phát sinh nhưng tranh chấp phức tạp với nhiều loại chủ thể và phương thức giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên, trong xã hội cũng đang xuất hiện hiện tượng “hình sự hoá các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính” được dư luận xã hội, các nhà lập pháp và đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp quan tâm. Đó là hiện tượng cơ quan THTT không áp dụng đúng pháp luật để điều chỉnh, xử lý các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính. Thuật ngữ “hình sự hoá” nêu trên khác về bản chất so với khái niệm hình sự hoá trong hoạt động lập pháp của Quốc hội với nội hàm là hoạt động lập pháp nhằm bổ sung một tội danh mới, hành vi nguy hiểm cho xã hội mới… trong Bộ luật hình sự. Việc hình sự hoá các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính gây ra nhiều hậu quả trên nhiều phương diện, cụ thể như: xâm phạm đến các quyền và lợi ích của công dân và tổ chức; ảnh hưởng xấu đến các quan hệ dân sự, kinh tế và hành chính; ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, kinh doanh; làm giảm niềm tin của công dân và tổ chức đối với nền tư pháp.

Vấn đề phòng, tránh việc hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính là một trong những vấn đề được Đảng và Nhà nước ta đặt ra trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền định hướng xã hội chủ nghĩa, cải cách pháp luật và cải cách tư pháp. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đã nhấn mạnh “Khắc phục tình trạng hình sự hóa quan hệ kinh tế, quan hệ dân sự và bỏ lọt tội phạm” là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác hoàn thiện chính sách, pháp luật hình sự, pháp luật dân sự và thủ tục tư pháp.

Thực hiện chủ trương cải cách pháp luật, cải cách tư pháp ở Việt Nam thời gian qua đã có những thành tựu nhất định trong việc hoàn thiện thể chế, bảo đảm quyền con người, khắc phục oan sai trong hoạt động tư pháp… Về thể chế, Bộ luật dân sự năm 2015, Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015… đã có nhiều điểm mới, sửa đổi, bổ sung theo hướng bỏ những điều luật, dấu hiệu không phù hợp với các quan hệ dân sự, kinh tế và hành chính trong điều kiện phát triển kinh tế, xã hội và hội nhập, các dấu hiệu định tội ngày càng được quy định rõ ràng, lượng hoá… Hoạt động của cơ quan THTT, người THTT được củng cố và kiện toàn; chất lượng hoạt động tố tụng được nâng lên, vi phạm tố tụng và các trường hợp oan, sai giảm dần[1]. Tuy nhiên, qua nghiên cứu vẫn còn có những vấn đề đặt ra cả về lý luận và thực tiễn đòi hỏi tiếp tục nghiên cứu làm rõ nhằm khắc phục triệt để tình trạng “hình sự hóa” trong đời sống xã hội.

Về phương diện lý luận và lập pháp hình sự, ranh giới giữa vi phạm pháp luật trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính với các dấu hiệu của một số tội phạm còn chưa rõ ràng; các dạng và tiêu chí xác định hình sự hóa còn đang có nhiều quan điểm khác nhau….

Về thực tiễn, đang có các quan điểm khác nhau về đánh giá thực trạng việc “hình sự hóa”, nguyên nhân khách quan, chủ quan trong quá trình THTT dẫn đến việc “hình sự hóa” còn chưa được làm rõ; quan điểm của các bên có liên quan đến nhiều vụ việc còn có sự khác biệt lớn, điều này dẫn đến quá trình giải quyết vụ việc thường kéo dài, qua nhiều cấp, ảnh hưởng đến uy tín của cơ quan THTT và đặc biệt dẫn đến đình trệ các quan hệ dân sự, kinh tế và hành chính, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Do đó, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng tiếp tục xác định nhiệm vụ: “Không hình sự hóa các mối quan hệ kinh tế, hành chính, dân sự” là một trong những nhiệm vụ nhằm tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền con người, quyền công dân.

Chính vì vậy, việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng các giải pháp phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính nhằm đáp ứng các yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền và cải cách tư pháp ở Việt Nam trong thời gian tới có tính cấp thiết.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng các giải pháp phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính nhằm đáp ứng các yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền và cải cách tư pháp ở Việt Nam trong thời gian tới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Làm rõ những vấn đề lý luận về phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính;

- Làm rõ thực trạng hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính; nguyên nhân của thực trạng đó;

- Làm rõ bối cảnh, yêu cầu và đề xuất giải pháp phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính ở Việt Nam hiện nay.

3. Tổng quan tình hình nghiên cứu

3.1. Các tài liệu liên quan đến đề tài

Vấn đề hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính ở nước ta là vấn đề không mới, đã được nghiên cứu nhiều trong các giai đoạn sửa đổi, bổ sung BLHS năm 1985 và BLHS năm 1999 cùng với chủ trương đổi mới, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên các công trình được thực hiện chủ yếu dưới khía cạnh hình sự hóa các quan hệ hoặc giao dịch dân sự, kinh tế mà chưa có nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực hành chính. Qua nghiên cứu, có một số công trình liên quan đến đề tài như sau:

 

 

* Nhóm các công trình, nghiên cứu khoa học

Là một dạng vi phạm khá phổ biến trong một thời gian dài nên hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế trở thành mối quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học và hoạt động thực tiễn, tiêu biểu:

PGS.TS. Dương Đăng Huệ, “Các giải pháp chống hình sự hóa các giao dịch dân sự”, Đề tài khoa học cấp Bộ, Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp đã kiến nghị một số giải pháp mang tính khái quát khắc phục tình trạng hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế ở nước ta trên cơ sở làm rõ một số lý luận và phân tích những tác động tiêu cực của tình trạng này.

Trần Minh Chất, “Áp dụng pháp luật hình sự để giải quyết các tranh chấp kinh tế ở nước ta hiện nay” Luận án Tiến sĩ (2009) đã làm rõ một số lý luận chung về giải quyết tranh chấp kinh tế và áp dụng pháp luật hình sự để giải quyết các tranh chấp kinh tế ở Việt Nam. Bên cạnh đó, Luận án cũng đã nghiên cứu thực trạng áp dụng pháp luật hình sự giải quyết các tranh chấp kinh tế ở nước ta, thông qua việc tìm hiểu những trường hợp áp dụng luật hình sự để giải quyết các tranh chấp kinh tế trên thực tiễn và hậu quả của tình trạng áp dụng pháp luật hình sự để giải quyết các tranh chấp kinh tế; từ đó phát hiện những bất cập, nguyên nhân của những bất cập. Trên cơ sở đó, đưa ra các giải pháp khắc phục tình trạng áp dụng pháp luật hình sự giải quyết các tranh chấp kinh tế.

Hồ Thế Hòe, “Hình sự hoá các vi phạm pháp luật dân sự - Thực trạng và giải pháp khắc phục” luận án tiến sĩ (2011) đã đánh giá thực trạng, hậu quả và nguyên nhân của hình sự hóa vi phạm trong lĩnh vực dân sự của cơ quan THTT. Trên cơ sở đó, xây dựng những giải pháp nhằm khắc phục tình trạng hình sự hóa này.

Hà Phước Tài, “Đấu tranh phòng, chống tình trạng hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế tại Thành phố Hồ Chí Minh”, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Tp Hồ Chí Minh đã phân tích, đánh giá thực trạng tình trạng hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế tại trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, bước đầu nêu ra quan niệm, những tác động, khái quát một số nguyên nhân và kiến nghị một số đề xuất khắc phục tình trạng này trong các giao dịch dân sự, kinh tế.

Nguyễn Huy Tiến, “Hình sự hóa một số việc dân sự, kinh tế - nguyên nhân, giải pháp khắc phục” luận văn thạc sĩ, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội (2011) đã làm rõ khái niệm và những biểu hiện của hiện tượng hình sự hoá các vụ việc dân sự, kinh tế; đánh giá thực trạng và nguyên nhân của hiện tượng hình sự hoá vụ việc dân sự, kinh tế trên hai phương diện xây dựng pháp luật và áp dụng pháp luật; đưa ra những phương hướng và giải pháp khắc phục hiện tượng tiêu cực này góp phần bảo vệ các chủ thể và thúc đẩy giao lưu dân sự, kinh tế.

Nguyễn Thị Ngọc, “Vấn đề áp dụng Pháp luật Hình sự trong việc giải quyết tranh chấp thương mại trên địa bàn thành phố Đà Nẵng” luận văn thạc sỹ (2017) đã phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận về vấn đề áp dụng pháp luật hình sự trong việc giải quyết tranh chấp trong thương mại trên địa bàn thành phố Đà Nẵng; Đánh giá thực trạng, tình hình và những khó khăn, vướng mắc trong việc phân định ranh giới giữa vi phạm pháp luật thương mại hay là tội phạm chủ yếu từ việc chứng minh có hay không có yếu tố chiếm đoạt tài sản trong các quan hệ này để hạn chế các sai lầm thường gặp, dẫn đến áp dụng pháp luật hình sự trong việc giải quyết tranh chấp thương mại hoặc ngược lại coi hành vi vi pháp pháp luật hình sự là quan hệ thương mại nhằm tránh oan sai nhưng cũng đồng thời tránh bỏ lọt tội phạm; Đề xuất hệ thống các giải pháp có tính khả thi và kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác áp dụng pháp luật để hạn chế việc áp dụng pháp luật hình sự trong việc giải quyết tranh chấp thương mại.

* Hội thảo khoa học

Vấn đề này được quan tâm nhiều trong quá trình sửa đổi, bổ sung Bộ luật hình sự năm 1999 với các hội thảo khoa học của các cơ quan tổ chức có quy mô khác nhau, tiêu biểu:

- Bộ Tư pháp và Phòng Thương mại & Công nghiệp Việt Nam đã tổ chức hội thảo khoa học về chủ đề “Hình sự hóa các tranh chấp dân sự”;

- Phòng Thương mại & Công nghiệp Việt Nam và Bộ Công an tổ chức hội thảo về “Doanh nghiệp và lực lượng Công an vì sự phát triển kinh tế và bảo vệ Tổ quốc”;

- Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp về “Các giải pháp chống hình sự hóa các giao dịch dân sự”;

- Vụ Pháp luật dân sự, Câu lạc bộ Pháp chế doanh nghiệp và Học viện Cảnh sát nhân dân phối hợp tổ chức hội thảo “Hình sự hóa các tranh chấp kinh tế và phi  hình sự hóa trong đấu tranh chống tội phạm kinh tế;

- Viện Khoa học Pháp lý và kinh doanh Quốc tế (IBLA), trực thuộc TW Hội luật gia Việt Nam tổ chức hội thảo khoa học về “Không hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế” ngày 17/7/2020 tại TP.HCM.

* Các bài viết báo, tạp chí, báo điện tử

Hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế cũng là một trong các chủ đề được quan tâm với nhiều bài viết trên các tạp chí về chuyên ngành luật, trên các báo điện tử. Các sản phẩm khoa học đó đã thể hiện những cách nhìn nhận, đánh giá về hiện tượng tiêu cực trong việc lạm dụng pháp luật hình sự để giải quyết các tranh chấp kinh tế trong thời gian qua ở nước ta, tiêu biểu: Nguyễn Công Bằng “Hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự - Liệu có nhằm “đục nước béo cò?”; Thu Cúc “Thêm một vụ hình sự hóa quan hệ dân sự”; Đăng học “Giải pháp giảm oan sai”; Nguyễn Đức Hiển “Quốc hội thông qua Luật sửa đổi một số điều của BLTTHS - Trước những oan sai của công dân: trách nhiệm phải rõ ràng hơn”; Nguyễn Đức Hiển “Chất vấn Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao: Bức xúc trước tình trạng oan sai”; Nguyễn Đức Hiển “Những vụ tù oan” (Hay là “Hành trình ngược từ những lời tuyên án vô tội”)”; Nguyễn Đức Hiển “Khắc phục oan, sai trong tố tụng: Đang tổng kiểm tra trong cả nước”; Doãn Khởi “Chủ tịch nước Trần Đức Lương:“Khắc phục căn cứ bản án oan sai; “hình sự hóa” quan hệ kinh tế, dân sự”; Trọng Hiếu “Thực trạng oan sai và bồi thường oan sai trong tố tụng hình sự”; Lưu ly “Vụ Nguyễn Đăng Hiến lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ở quận Tây Hồ (Hà Nội) – Hình sự hóa những quan hệ dân sự”; Nguyễn Nhật “Hình sự hóa các quan hệ dân sự: Thói quen của cơ chế?”; “Vụ việc dân sự có dấu hiệu hình sự: người có quyền khởi kiện nên chọn cách nào?”; “Doanh nghiệp và 3 nỗi lo lớn: Chính sách bất hợp lý, chậm sửa đổi và quan hệ kinh tế bị hình sự hóa”; Trần Văn Độ: “Để có môi trường đầu tư kinh doanh an toàn cần nhiều giải pháp đồng bộ”; “Giải pháp để ngành Tòa án không hình sự hóa các quan hệ kinh tế”; Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Thang Văn Phúc: “Xử lý Đảng viên vi phạm kinh tế và những lưu ý để không “hành chính hóa” hoặc “hình sự hóa”; … Ngoài ra, trong thời gian gần đây khi xảy ra vụ án khởi tố chủ quán “Cà phê Xin chào” vấn đề hình sự hóa các quan hệ pháp luật dân sự, kinh tế được nêu trên nhiều trang báo, như: “Thủ tướng chỉ đạo ngừng hình sự hoá vụ chủ quán Xin chào” trên báo Người lao động; “Vụ khởi tố chủ quán cà phê Xin Chào: Chuyện nhỏ mà không nhỏ” trên báo Đảng Cộng sản;..

3.2. Đánh giá về các công trình nghiên cứu

Thứ nhất, các công trình nghiên cứu đã đưa ra được khái niệm, đánh giá các tác động tiêu cực, cũng như nguyên nhân của tình trạng hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế; bước đầu đưa ra các giải pháp khắc phục.

Thứ hai, một số công trình nghiên cứu đã phân biệt tội phạm với tranh chấp dân sự, kinh tế và thực tiễn áp dụng. Bên cạnh đó, một số công trình nghiên cứu chỉ ra những biểu hiện hình sự hóa các vi phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực ngân hàng; bước đầu chỉ ra được nguyên nhân, hạn chế, bất cập trong quá trình giải quyết các vụ việc này và đưa ra các phương hướng, giải pháp khắc phục.

Thứ ba, các công trình nghiên cứu đã phân tích, làm rõ những biểu hiện hình sự hóa các vi phạm pháp luật dân sự, kinh tế dưới góc độ thực tiễn áp dụng (từ phía Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát, hoạt động xét xử) và từ phía các cơ quan bổ trợ tư pháp (luật sư, giám định..). 

3.3. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu

Qua nghiên cứu các công trình nghiên cứu đã công bố, chúng tôi cho rằng các công trình này cung cấp được những nền tảng lý luận và thực tiễn về hình sự hóa các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, chỉ ra được những tác động tiêu cực đối với đời sống kinh tế, xã hội, đặc biệt đã chỉ ra những nguyên nhân của tình trạng hình sự hóa nêu trên, bước đầu đưa ra các giải pháp nhằm khắc phục tình trạng đó.

Tuy nhiên, những công trình trên chưa tiếp cận vấn đề phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong các lĩnh vực dân sự, kinh tế, nhất là lĩnh vực hành chính nên trong bối cảnh cách triển khai Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII với chủ trường “Tiếp tục xây dựng nền tư pháp Việt Nam chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân” và “Khắc phục tình trạng hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế, hành chính” nên còn có nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn cần tiếp tục nghiên cứu, cụ thể:

Thứ nhất, những vấn đề lý luận về hình sự hóa; phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính ở Việt Nam (Khái niệm, bản chất, đặc điểm và những biểu hiện của hình sự hóa các vi phạm trong từng lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính);

Thứ hai, đánh giá thực trạng hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính (làm rõ tình hình vi phạm, tính chất và mức độ hình sự hóa này ở nước ta; chỉ ra được nguyên nhân chủ quan, nguyên nhân khách quan, những bất cập, hạn chế trong công tác phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong các lĩnh vực trên);

Thứ ba, đề xuất các giải pháp mang tính đồng bộ nhằm khắc phục tình trạng hình sự hóa này (về hoàn thiện pháp luật hình sự, dân sự, kinh tế, hành chính, luật về tố tụng, quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan tiến hành tố tụng, các quy định của pháp luật chuyên ngành..; về nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ các cơ quan tư pháp và bổ trợ tư pháp; tăng cường công tác phổ biến giáo dục pháp luật nâng cao hiệu quả các cơ chế giải quyết tranh chấp ngoài tòa án về các điều kiện đảm bảo cho hoạt động giải quyết tranh chấp dân sự, kinh tế, hành chính trong thời gian tới…).

4. Nội dung nghiên cứu

Nội dung 1: Một số vấn đề lý luận về phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, hành chính

Công việc 1: Một số vấn đề lý luận về hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế ở nước ta hiện nay. 

Công việc 2: Một số vấn đề khung lý luận về những giải pháp nhằm phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, hành chính ở nước ta hiện nay.

Công việc 3: Phân biệt ranh giới giữa tội phạm có tính chất chiếm đoạt trong Bộ luật hình sự với hành vi vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế.

Công việc 4: Phân biệt ranh giới giữa tội phạm xâm phạm trật tự quản lý do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện với hành vi vi phạm hành chính, công vụ trong quá trình quản lý kinh tế. 

Nội dung 2: Thực trạng công tác phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, hành chính

Công việc 1: Nghiên cứu, đánh giá pháp luật hình sự hiện hành liên quan đến phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, hành chính ở Việt Nam từ năm 2015 đến nay và một số đề xuất, kiến nghị.

Công việc 2: Nghiên cứu, đánh giá pháp luật dân sự, kinh tế có khả năng dẫn đến hình sự hoá các trong lĩnh vực dân sự, kinh tế ở Việt Nam - Một số đề xuất, kiến nghị.

Công việc 3: Hình sự hoá các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính nhìn từ thực tiễn hoạt động kiểm sát tư pháp và thực hiện quyền công tố - nguyên nhân và giải pháp phòng, tránh.

Công việc 4: Hình sự hoá các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính nhìn từ thực tiễn xét xử - nguyên nhân và giải pháp phòng, tránh.

Công việc 5: Những biểu hiện hình sự hoá các vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại và hành chính từ góc nhìn của doanh nghiệp – nguyên nhân và giải pháp phòng, tránh.

Công việc 6: Hình sự hoá các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, hành chính từ góc nhìn của Luật sư - nguyên nhân và giải pháp phòng, tránh.

Công việc 7: Hình sự hoá các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, hành chính từ thực tiễn hoạt động giám sát của Quốc Hội - nguyên nhân và giải pháp phòng, tránh.

Công việc 8: Phân tích, bình luận một số vụ việc được cho là có dấu hiệu hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính được dư luận phản ánh thời gian qua - Đưa ra những quan điểm và giải pháp phòng, tránh.

Nội dung 3. Bối cảnh, yêu cầu đối với công tác phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính trong thời gian tới

Công việc 1: Bối cảnh và những yêu cầu đối với công tác phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, hành chính nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền định hướng xã hội chủ nghĩa; cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế.

5. Phạm vi nghiên cứu

5.1. Phạm vi về nội dung

- Đề tài nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn của tình trạng hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính dưới góc độ áp dụng pháp luật hình sự, trong đó tập trung vào các nội dung sau:

+ Hình sự hóa các vi phạm phát sinh trong quá trình thực hiện giao dịch dân sự, kinh tế của cơ quan THTT khi áp dụng các tội danh tương ứng liên quan đến Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) để truy cứu TNHS người vi phạm nghĩa vụ dân sự, kinh tế.

+ Hình sự hóa vi phạm hành chính: Đề tài tập trung nghiên cứu hình sự hóa các vi phạm trong hoạt động quản lý nhà nước liên quan đến lĩnh vực kinh tế (Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế thuộc Chương XVIII, Bộ luật hình sự năm 2015) do người có chức vụ, quyền hạn thực hiện. Trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp phòng, tránh hình sự hóa nhằm tạo tâm lý yên tâm cho người có chức vụ, quyền hạn trong hoạt động quản lý kinh tế, vừa tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch, tránh sự tùy tiện trong áp dụng pháp luật. Hơn nữa, việc lựa chọn phạm vi này cũng nhằm thực hiện chủ trương “tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa kiến tạo phát triển, liêm chính, hành động; đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, tạo đột phá trong cải cách hành chính” trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.

+ Đề tài tập trung đề xuất các giải pháp phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính.

- Đề tài không nghiên cứu vấn đề hình sự hóa dưới góc độ bổ sung các hành vi nguy hiểm cho xã hội đang tồn tại trong xã hội vào Bộ luật hình sự.

- Đề tài không nghiên cứu các vấn đề về “dân sự hóa”, “kinh tế hóa” hay “hành chính hóa” các hành vi nguy hiểm cho xã hội được coi là tội phạm trong Bộ luật hình sự năm 2015.

- Đề tài không nghiên cứu hành vi của các chủ thể không có thẩm quyền áp dụng các quy phạm pháp luật mang tính chất hình sự mà áp dụng chúng để xử lý các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính.

5.2. Phạm vi về thời gian

Về thời gian, Đề tài nghiên cứu hình sự hóa các vi phạm trong các lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính từ năm 2018 trở lại đây.

6. Phương pháp nghiên cứu

Để đạt được các mục tiêu của Đề tài, Ban Chủ nhiệm dự kiến áp dụng các phương pháp, kỹ thuật nghiên cứu như sau:

- Phân tích, tổng hợp, so sánh: Phân tích, tổng hợp, so sánh đánh giá thông tin thu được từ hoạt động nghiên cứu để đưa ra những giải pháp phòng, tránh hình sự hóa các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính ở Việt Nam.

- Phương pháp tổ chức các Hội thảo: để thu thập thông tin và hoàn thiện các chuyên đề và Báo cáo tổng kết Đề tài.

7. Kêt cấu đề tài

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu bao gồm 03 Chương, cụ thể như sau:

Chương I: Những vấn đề lý luận về hình sự hoá các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính.

Chương II: Thực trạng hình sự hóa và các nguy cơ dẫn đến tình trạng hình sự hoá các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính ở việt nam hiện nay.

Chương III: Giải pháp phòng, tránh hình sự hoá các vi phạm trong lĩnh vực dân sự, kinh tế và hành chính ở Việt Nam trong thời gian tới.