Tìm kiếm mô hình phổ biến giáo dục pháp luật có hiệu quả trong một số dân tộc ít người

Nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra nhiều chủ trương đường lối, chính sách và văn bản pháp luật quan trọng nhằm phát triển kinh tế- xã hội và nâng cao dân trí cho đồng bào khu vực miền núi và đồng bào dân tộc ít người, song tình hình tôn trọng và thực hiện pháp luật của đồng bào miền núi và đồng bào dân tộc vẫn đang là vấn đề rất đáng quan tâm. Sự lộn xộn, tuỳ tiện và tình trạng vi phạm pháp luật nhiều lúc, nhiều nơi xảy ra nghiêm trọng. Lý giải thực trạng này có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, song trong đó có thể khẳng định một nguyên nhân quan trọng là pháp luật không được phổ biến giáo dục một cách cơ bản, thường xuyên cho cán bộ, nhân dân nói chung và cho đồng bào dân tộc khu vực miền núi nói riêng. Kết quả khảo sát cho thấy các đợt phổ biến giáo dục pháp luật chỉ đến được với cán bộ chủ chốt cấp tỉnh (70%), cấp huyện (30%) và cấp xã chỉ 1 - 2%, còn đối tượng nhân dân hầu như không! Do đó, không đem lại kết quả mong muốn. Cho tới nay, chúng ta cũng chưa có được một nội dung, phương pháp và mô hình phổ biến giáo dục pháp luật có hiệu quả ở khu vực miền núi và đồng bào dân tộc, cũng chưa có một cơ quan, một công trình khoa học nào nghiên cứu về vấn đề này. Điều này cho thấy, chúng ta chưa nhận thức đúng về vị trí, vai trò, tác dụng của công tác phổ biến giáo dục pháp luật cho đồng bào miền núi và đồng bào dân tộc. Do vậy cần có những nhận thức mới và cách làm mới để trên cơ sở đó tăng cường hiệu quả của phổ biến giáo dục pháp luật cho đồng bào miền núi và đồng bào dân tộc.

Mục đích nghiên cứu của đề tài là:

+ Có được một đánh giá cơ bản, chính xác và khoa học về thực trạng phổ biến giáo dục pháp luật cho đồng bào miền núi và đồng bào dân tộc ít người; nêu được những kinh nghiệm thực tiễn, bổ ích phù hợp với đặc thù miền núi, dân tộc (theo vùng, miền và số nhóm dân tộc điển hình) trong việc chỉ đạo, hướng dẫn phổ biến giáo dục pháp luật của ngành tư pháp và các ngành chức năng từ trung ương đến cơ sở.

+ Nêu được các yêu cầu đổi mới cả về lý luận và thực tiễn phổ biến giáo dục pháp luật, trên cơ sở thực trạng phổ biến giáo dục pháp luật và nhận định về một số mô hình phổ biến giáo dục pháp luật có hiệu quả ở miền núi và dân tộc. Từ đó lựa chọn được những nội dung, phương pháp, hình thức, đối tượng phổ biến giáo dục pháp luật phù hợp để ứng dụng vào thực tiễn ngay từ năm 1995 và trong thời gian tiếp sau như: phổ biến giáo dục pháp luật thông qua hoạt động báo chí, tuyên truyền; hoà giải; một số loại hình trường lớp; các sinh hoạt truyền thống phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của ngành tư pháp, một số ngành hữu quan trong phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật.

+ Cùng với việc lựa chọn, nghiên cứu các mô hình phổ biến giáo dục pháp luật đã có ở miền núi và dân tộc ít người, nêu được những kiến nghị, đề xuất và các giải pháp cơ bản, có tính khả thi ứng dụng cao trong thực tiễn.

I. THỰC TRẠNG PHỔ BIẾN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở KHU VỰC MIỀN NÚI VÀ ĐỒNG BÀO DÂN TỘC

Đảng và Nhà nước đã có nhiều chỉ thị, nghị quyết quan trọng về việc phát triển kinh tế- xã hội ở miền núi, nhưng chưa có một chỉ thị, nghị quyết cụ thể về phổ biến giáo dục pháp luật ở miền núi. Trên phạm vi toàn quốc, trong số 54 dân tộc chung sống, dân tộc Kinh chiếm tỷ lệ trên 80%, còn các dân tộc khác chỉ chiếm trên 13%. Các dân tộc này sống rải rác khắp nơi ở các tỉnh miền núi và đồng bằng, suốt từ Bắc vào Nam. Hơn nữa lại ở những vùng có vị trí đặc biệt quan trọng về an ninh, chính trị quốc gia, cũng như về kinh tế của cả nước như: sát biên giới các nước láng giềng, diện tích chiếm đến 3/4 của cả nước, có nhiều tài nguyên khoáng sản quý... Mặt khác, nếu so sánh với vùng xuôi thì sự chênh lệch về các mặt đời sống - xã hội của đồng bào dân tộc ít người vẫn là những con số đáng lo ngại. Tình trạng mù chữ có nơi tới 80 - 90%. Ngoài đói rét, trình độ văn hoá thấp còn có những khó khăn về y tế (thiếu trạm xá, thiếu y bác sỹ, thiếu thuốc men) và về dân số - trẻ em 14 tuổi đã là lao động chính, có em đã đi lấy chồng, lấy vợ; Tỷ lệ tăng dân số rất nhanh (một phụ nữ sinh ít nhất là 4 đến 5 con, nhiều là 7 đến 11 con), tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng, còi xương, bệnh biếu cổ… đang ở mức lo ngại. Cơ sở hạ tầng thấp kém, nhiều xã không có đường giao thông, phương tiện đi lại còn rất thô sơ (ngựa). Các tệ nạn nghiện hút, mê tín, tảo hôn, xưng vua, chặt phá rừng bừa bãi và những luật tục trái với pháp luật như thách cưới, phạt vạ, lấy nhiều vợ, nhiều chồng… vẫn còn đang tồn tại.

1. Thực trạng công tác tổ chức cán bộ làm công tác phổ biế giá dục pháp luật

Trong số 53 Sở Tư pháp trên phạm vi toàn quốc thì có gần 20 Sở Tư pháp thuộc các tỉnh miền núi. Qua nhiều bước thăng trầm về tổ chức, từ năm 1990 - 1995 hệ thống tổ chức ngành tư pháp từ trung ương đến cơ sở mới đi vào ổn định và từng bước củng cố.

Với chức năng là cơ quan có trách nhiệm chính trong phổ biến giáo dục pháp luật, ngay từ khi thành lập lại ngành theo Nghị định 143-HĐBT ngày 22/11/1981, của Hội đồng Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã rất chú trọng đến công tác phổ biến giáo dục pháp luật. Vụ Phổ biến giáo dục pháp luật (trước là Vụ Tuyên truyền giáo dục pháp luật), Nhà xuất bản Pháp lý, Báo Pháp luật và Tạp chí Dân chủ - pháp luật được thành lập chứng tỏ sự nhận thức đúng đắn và sự quan tâm của Nhà nước với công tác này. Ở các Sở Tư pháp, sau khi thành lập cũng có ngay Phòng Phổ biến giáo dục pháp luật hoặc ghép với Phòng Văn bản pháp quy, với số cán bộ từ 3- 5 đồng chí. Tuy nhiên, thực trạng lực lượng cán bộ chuyên trách làm công tác phổ biến giáo dục pháp luật ở các Sở Tư pháp miền núi hiện nay đang là vấn đề đáng quan tâm: qua khảo sát ở các tỉnh: Gia Lai, Kon Tum, Thừa Thiên - Huế, Quảng Bình, Sơn La, Lào Cai… cho thấy, chỉ có từ một đến hai cán bộ làm công tác phổ biến giáo dục pháp luật nhưng kiêm nhiệm cả công tác văn bản pháp quy, thậm chí có nơi kiêm nhiệm cả công tác tổ chức… Vì vậy, cùng với việc chú trọng xây dựng tổ chức và lực lượng cán bộ làm công tác phổ biến giáo dục pháp luật, một số Sở Tư pháp đã chú ý và tạo điều kiện vật chất ban đầu cho công tác phổ biến giáo dục pháp luật (phương tiện, kinh phí, bồi dưỡng cán bộ..).

2. Nét chung về nội dung phổ biến giáo dục pháp luật (trên phạm vi toàn quốc, không chỉ ở khu vực miền núi):

+ Phổ biến, giáo dục pháp luật cơ bản có hệ thống, tập trung giới thiệu, giải thích rõ các tư tưởng, quan điểm về xây dựng Nhà nước pháp quyền và các văn bản pháp luật mới, văn bản pháp luật hiện hành. Nội dung này được quán triệt, chỉ đạo thống nhất ngay từ khi xây dựng văn bản dự thảo đến khi công bố văn bản và suốt cả quá trình thực hiện pháp luật.

+ Phổ biến, giáo dục pháp luật ứng dụng: Giải thích, hướng dẫn pháp luật trong hành vi, trong đời thường của các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và công dân; phản ánh quá trình đưa pháp luật vào cuộc sống.

+ Thông tin, phản ảnh những kiến nghị, đề xuất của nhân dân với Đảng, Nhà nước trong quá trình xây dựng và thực thi pháp luật.

Đó là những nội dung chính, khái quát trong phổ biến giáo dục pháp luật. Song bên cạnh đó, nội dung phổ biến giáo dục pháp luật còn được các Sở Tư pháp, các ngành từ trung ương đến địa phương chọn lựa sao cho phù hợp để phổ biến giáo dục pháp luật có hiệu quả như: tập trung chuyên sâu một nội dung, một chuyên đề cho một hay nhiều đối tượng.

Riêng ở miền núi, thực trạng nổi bật là nội dung phổ biến giáo dục pháp luật còn nghèo nàn, thiếu tính hệ thống. Các Bộ luật cơ bản, quan trọng tuy đã được Trung ương hướng dẫn, chỉ đạo nhưng cũng chỉ làm được ở cấp tỉnh (cho báo cáo viên, cho cán bộ chủ chốt) và ở một vài huyện, còn cấp xã và các cụm dân cư khác không triển khai được (kể cả Hiến pháp 1992, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Lao động…). Ngay cả ở một số địa phương có phong trào khá, được cấp Uỷ chính quyền quan tâm chỉ đạo tổ chức phổ biến giáo dục pháp luật như: Cao Bằng, Sơn La, Lào Cai, Yên Bái, Gia Lai, Quảng Bình… việc triển khai phổ biến giáo dục pháp luật cũng chỉ dừng ở thực trạng trên.

3. Về hình thức phổ biến giáo dục pháp luật

Hình thức tuyên truyền miệng được sử dụng rộng rãi và phù hợp với các hội nghị, tập huấn, sinh hoạt và toạ đàm theo nhóm nhỏ dân cư làng bản, qua hoà giải. Hình thức phổ biến giáo dục pháp luật trên báo, đài, thông tin cổ động cũng rất phù hợp ở miền núi trong các ngày lễ hội, trợ phiên, tết cổ truyền… cũng như trong sinh hoạt hàng ngày. Các câu lạc bộ pháp luật (tổ chức sinh hoạt theo giới, độ tuổi, theo chuyên đề…) tuy có tác dụng tốt ở đồng bằng, đô thị nhưng khó tổ chức ở miền núi vì khó khăn về địa điểm, báo cáo viên, duy chỉ ở các tỉnh Tây nguyên là áp dụng được (sinh hoạt ở các nhà rông do các già làng chủ trì - tất nhiên, phải có tư pháp làm cố vấn). Thi tìm hiểu pháp luật có tác dụng rất tốt nhưng khó áp dụng ở miền núi. Các Hội đồng phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật vừa là mô hình tốt đồng thời còn là biện pháp tốt để tổ chức thực hiện pháp luật có hiệu quả. Hình thức này được áp dụng tốt ở các tỉnh Sông Bé, Lào Cai, Sơn La, Cao Bằng, Yên Bái… Còn ở các tỉnh khác, tuy không có Hội đồng phối hợp, nhưng các cơ quan nhà nước phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật theo chức năng ở các địa phương.

II. NHỮNG MÔ HÌNH PHỔ BIẾN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CÓ TÍNH ĐIỂN HÌNH

1. Phổ biến giáo dục pháp luật thông qua hoạt động báo chí, tuyên truyền

Báo chí là phường tiện truyền thông hết sức đa dạng cả về loại hình và hình thức thể hiện. Bằng đặc trưng của hoạt động báo chí là tuyên truyền, giáo dục, định hướng hành vi, phổ biến giáo dục pháp luật. Hoạt động báo chí tuyên truyền rất gắn bó với đời sống tinh thần và tâm lý nhận thức của đồng bào dân tộc. Nếu tổ chức tốt thì báo chí tuyên truyền hoàn toàn có khả năng tham gia phổ biến giáo dục pháp luật cho đồng bào dân tộc với hiệu quả cao. Tuy nhiên, theo số liệu khảo sát tại một số tỉnh miền núi thì đa số đồng bào dân tộc không có điều kiện quan hệ với thế giới xung quanh bằng kênh thông tin báo chí. Điều này xuất phát từ nguyên nhân

+ Từ phía đồng bào dân tộc: nghèo, không có tiền mua, không có thời gian đọc, không đọc được do trình độ văn hóa thấp...

+ Từ phía báo chí:

- Báo in, các báo trung ương và báo ngành (pháp luật) đều bằng tiếng Việt, phù hợp với đối tượng của khu vực thành thị và miền xuôi. Chỉ duy nhất có tờ tin “dân tộc và miền núi” có thêm một thứ tiếng thiểu số, song số lượng phát hành còn quá ít so với nhu cầu. Ở địa phương chỉ có báo tỉnh đảng bộ, đều in bằng tiếng Việt. Nhìn chung, nội dung các sản phẩm báo chí đa dạng tổng hợp, song chưa thiết thực và phù hợp với đặc điểm tâm lý tiếp nhận của đồng bào các dân tộc thiểu số. Hoàn toàn vắng bóng các bản tin, ảnh mầu đẹp gần gũi về thị hiếu với từng dân tộc, từng tỉnh, từng huyện.

- Phát thanh, phương tiện có lợi thế nhất ở địa bàn này. Bởi vì chỉ cần có phương tiện thu, người dân dù có mù chữ, dù có ở cách xa các trung tâm thì thông tin vẫn đến được nhanh nhậy. Song chất lượng phát sóng hạn chế, nội dung các chương trình giành cho cư dân các dân tộc thiểu số nghèo nàn. Chương trình đài trung ương và đài địa phương về nội dung pháp luật đã có chú ý nhưng tản mạn, chưa thực sự gần gũi, thiết thực với bản thân dân tộc thiểu số. Các chương trình phát bằng các thứ tiếng của đồng bào thiểu số, nói chung chưa đủ sức hấp dẫn về nội dung và thời lượng phát. Một bộ phận không nhỏ cư dân hướng tới thông tin của các đài nước ngoài⁽¹⁾.

- Truyền hình, những chương trình chuyên đề về pháp luật rất thiếu ở khu vực miền núi. Đó còn chưa kể đến tình trạng nghèo nàn về phương tiện tiếp nhận đối với đồng bào khu vực này.

- Cùng với các loại hình báo chí như trên đã đề cập, các phương tiện hoạt động có tính chất văn hoá như phim ảnh, nói chuyện, lễ hội, thư viện, sinh hoạt văn nghệ... ở khu vực này cũng nằm trong tình trạng trì trệ, nghèo nàn, yếu kém. Qua hoạt động văn hoá này mà nội dung giáo dục phổ biến tuyên truyền pháp luật được triển khai là rất có lợi song điều này chỉ dựa vào hoạt động của cơ sở.

Để duy trì, phát huy được hiệu quả của mô hình này, Đề tài đề xuất những biện pháp sau:

- Biện pháp đầu tiên, có tính chất bao trùm và có ý nghĩa chiến lược là đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới, nâng cao mọi mặt đời sống cho đồng bào dân tộc. Trước hết là tăng cường phát triển kinh tế- văn hoá.

- Cải tiến công tác phát hành báo chí, để các phương tiện thông tin đại chúng này đến nhanh, đến kịp thời và nhiều hơn với đồng bào dân tộc. Muốn làm tốt biện pháp này cần:

+ Phát hành báo chí đúng phương hướng, đúng đối tượng (phải xuất phát từ đặc điểm của từng vùng, miền…. để chuyền tải thông tin pháp luật đến với đồng bào có hiệu quả).

+ Có chính sách trợ giúp và cấp không các sách báo cần thiết về pháp luật cho đồng bào (in chữ to, đẹp, ngắn gọn, hình ảnh rõ…).

- Tăng cường các phương tiện thông tin ở miền núi: xây dựng các trạm tiếp sóng phát thanh và truyền hình; xây dựng và duy trì hiệu quả các đội thông tin tuyên truyền; sản xuất và bán rẻ các máy thu thanh cho đồng bào; các nhà văn hoá của làng, thôn, bản cần được trang bị máy thu hình, thu thanh và tủ sách, báo về pháp lý…

- Cải tiến nội dung, hình thức thông tin để các phương tiện đại chúng có thể phục vụ tốt hơn công tác phổ biến giáo dục pháp luật;

- Xuất bản, phát hành những ấn phẩm theo từng chuyên đề về pháp luật (như về bảo vệ rừng, về giao thông, về đất đai...) phù hợp với trình độ tiếp nhận và tâm lý, phong tục của đồng bào dân tộc.

- Kiện toàn tổ chức ngành tư pháp từ Trung ương đến cơ sở, đặc biệt là cấp huyện, xã, chú trọng xây dựng lực lượng cán bộ chuyên trách làm công tác phổ biến giáo dục pháp luật ở miền núi.

2. Phổ biến giáo dục pháp luật thông qua công tác hoà giải ở vùng dân tộc

Hình thức phổ biến giáo dục pháp luật thông qua công tác hoà giải là một hình thức sử dụng người thực, việc thực để đưa pháp luật đi vào lòng dân, vào cuộc sống sâu sắc hơn các hình thức khác. Cán bộ hoà giải bằng vụ việc cụ thể đã vận dụng các quy định của pháp luật để khuyên bảo, thuyết phục, phân tích đúng sai, làm cho hai bên hiểu biết pháp luật và tôn trọng pháp luật. Công tác hoà giải có liên quan đến nhiều vụ việc, vận dụng nhiều văn bản pháp luật, sẽ đưa được nhiều quy định pháp luật vào trong nhân dân. Khi trình độ pháp luật của nhân dân được nâng lên thông qua công tác hoà giải thì các bên lại là người truyền đạt lại cho các thành viên của cộng đồng các quy định của pháp luật về vấn đề mà họ trải qua. Cứ như vậy, qua nhiều năm nhân dân trong khu vực dân cư được nâng cao trình độ hiểu biết pháp luật. Hình thức phổ biến giáo dục pháp luật thông qua công tác hoà giải hiệu quả hơn một số hình thức khác ở chỗ đưa pháp luật vào cuộc sống sâu hơn, nhân dân tiếp thu tự nguyện, nhất là hiệu quả hơn đối với đồng bào dân tộc ít người vì họ rất tin sự thật vụ việc cụ thể.

Phổ biến giáo dục pháp luật thông qua công tác hoà giải có một số đặc trưng nổi bật:

- Phạm vi phổ biến giáo dục pháp luật thông qua công tác hoà giải rộng hơn, có liên quan đến nhiều lĩnh vực pháp luật điều chỉnh.

- Nội dung phổ biến giáo dục pháp luật thông qua hoà giải cũng sâu sắc hơn - vì qua mỗi vụ việc hoà giải, các bên hoà giải được giải thích pháp luật tỉ mỉ, sâu và cụ thể về một việc cụ thể.

- Chủ thể (người hoà giải) đa dạng, tạo ra đội ngũ phổ biến giáo dục pháp luật đông nhất, gắn bó với dân nhất. Qua khảo sát cho thấy thành phần tham gia các tổ hoà giải rất đa dạng: phổ biến là cán bộ về hưu, phụ nữ, thanh niên, đội trưởng đội sản xuất, trưởng bản, già làng. Các trưởng bản, già làng là những người gần gũi và rất có uy tín với cộng đồng. Trong tổng số 492.373 vụ hoà giải năm 1994 tại 6 tỉnh, ó 279.400 vụ hoà giải thành, trong đó có tới 861 vụ hoà giải theo phong tục, tập quán, còn hoà giải theo quy định của pháp luật chỉ có 436 vụ).

- Đối tượng (người được hoà giải) cũng đa dạng: theo giới, lứa tuổi…

- Hiệu quả phổ biến giáo dục pháp luật thông qua công tác hoà giải ở vùng dân tộc ít người phụ thuộc vào 3 yếu tố: (i) kết quả hòa giải thành (vì kết quả hoà giải sẽ có tác dụng tích cực, phổ biến được nhiều quy phạm pháp luật, nâng cao hiểu biết và ý thức pháp luật cho nhân dân); (ii) xây dựng mạng lưới hoà giải mạnh ở cơ sở (đòi hỏi phải có các Ban Tư pháp cấp xã, phường đủ mạnh để có khả năng chỉ đạo, hướng dẫn và tham mưu cho chính quyền địa phương kiện toàn và củng cố tốt các tổ hoà giải; (iii) Năng lực, trình độ và uy tín của mỗi thành viên trong tổ hoà giải.

Tuy vị trí, vai trò và tác dụng của việc phổ biến giáo dục pháp luật thông qua hoà giải rất lớn, song thực tế là ở vùng dân tộc ít người, tổ chức và hoạt động của tổ hoà giải còn yếu, các thành viên của tổ hoà giải hoạt động theo quy định của pháp luật không đáng kể, do đó hiệu quả công tác phổ biến giáo dục pháp luật thông qua hoạt động hoà giải còn hạn chế. Nguyên nhân do nhiều yếu tố song có thể tập trung vào 2 điểm chính là: người làm công tác hoà giải (uy tín, chuyên môn, độ tuổi) và các điều kiện bảo đảm cho hoạt động hoà giải (chế độ chính sách, bồi dưỡng nghiệp vụ các tài liệu cần và đủ về pháp lý…). Ở khu vực miền núi, do trình độ dân trí thấp, kinh tế phát triển kém, cơ sở hạ tầng thấp cùng với việc tồn tại những phong tục, tập quán cũ lạc hậu, như nghiện hút, mê tín, cờ bạc, chặt phá rừng, du canh du cư, tảo hôn, thách cưới… đều là những khó khăn chi phối trực tiếp đến công tác phổ biến giáo dục pháp luật thông qua hoà giải.

Để phát huy hiệu quả của mô hình phổ biến giáo dục pháp luật thông qua công tác hoà giải, đề tài đã làm sáng tỏ và thống nhất một số khái niệm cơ bản sau:

- Hành vi vi phạm nhỏ, là hành vi vi phạm có mức độ nguy hiểm cho xã hội ít hơn so với các hành vi vi phạm khác - chưa đến mức phải xử phạt hành chính hoặc phải truy tố trước toà án. Các bên có thể thương lượng, thoả thuận với nhau để giải quyết.

- Tranh chấp nhỏ trong nhân dân, chủ yếu là tranh chấp dân sự trong các lĩnh vực hôn nhân - gia đình, xây dựng, điện nước, lối đi... , giá trị vụ việc tranh chấp không lớn, hoặc mức độ không căng thẳng, có thể giải quyết bằng hoà giải và thông qua người hoà giải dàn xếp các bên tự nguyện giải quyết.

Đối với mô hình phổ biến giáo dục pháp luật thông qua tổ chức hòa giải, đề tài có những kiến nghị sau:

- Phải đào tạo, bồi dưỡng và ổn định lực lượng cán bộ làm công tác hoà giải; có chế độ chính sách cụ thể của Nhà nước với người làm hoà giải (có thể trợ cấp hàng tháng từ 50-100.000 đồng).

- Cung cấp và phát không sách báo, tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ hoà giải và tài liệu pháp lý cần thiết. Việc này nên giao cho các Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp và các Ban Tư pháp xã, phường làm.

- Phải có sự chỉ đạo, hướng dẫn kịp thời, định kỳ của ngành tư pháp từ trung ương đến cơ sở. Thực hiện tổng kết, đánh giá theo chuyên đề về mô hình này để rút kinh nghiệm và hướng dẫn chung trên phạm vi toàn quốc.

3. Phổ biến, giáo dục pháp luật ở miền núi và đồng bào dân tộc thông qua các sinh hoạt truyền thống

Đây là vấn đề khó và mới đối với công tác phổ biến giáo dục pháp luật. Đưa pháp luật vào đời sống đồng bào dân tộc là rất cần thiết, song phải tôn trọng các phong tục, tập quán, truyền thống tốt đẹp của các dân tộc. Muốn vậy, phải cụ thể hoá được pháp luật của Nhà nước thành những điều luật cụ thể hay những quy định dưới luật, phù hợp với từng dân tộc, từng khu vực và để thực hiện trước tiên phải nắm vững đặc điểm sinh hoạt truyền thống của các dân tộc ít người.

Trong các loại hình sinh hoạt truyền thống như sinh hoạt kinh tế truyền thống, hoạt động văn hoá xã hội truyền thống, sinh hoạt theo phong tục, tập quán truyền thống… thì loại hình sinh hoạt văn hoá xã hội truyền thống và sinh hoạt theo phong tục tập quán là loại hình cần được nghiên cứu để vận dụng phổ biến giáo dục pháp luật có hiệu quả hơn cả. Đặc trưng của loại hình sinh hoạt này là: vị trí của gia đình - dòng họ, làng bản ở vùng miền núi và dân tộc rất quan trọng, chế độ già làng, trưởng tộc có vai trò rất to lớn trong xã hội của các dân tộc; các phong tục, tập quán truyền thống có những tập quán tốt đẹp và có cả những tập quán phong tục lạc hậu (như tục nối nòi, tục thách cưới, tục ở rể, tục phạt vạ khi vợ chồng bỏ nhau); vấn đề tín ngưỡng, tôn giáo… ở vùng dân tộc và miền núi có chiều hướng phát triển khá nhanh; nền văn hoá dân gian từ lâu đời đã có ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt văn hoá tinh thần của tất cả các dân tộc. Nhất là với các dân tộc ít người thì văn hoá dân gian lại càng gắn bó.

Có một sự thật hiển nhiên là đồng bào dân tộc nhiều nơi "đói luật", song lại tuân thủ các luật tục, phong tục của họ một cách rất tự giác và nghiêm chỉnh. Bởi vậy, vấn đề đặt ra là phải giáo dục pháp luật với những hình thức phù hợp, trên cơ sở kế thừa và chọn lọc các luật tục, phong tục tích cực để pháp luật của Nhà nước được thực hiện tốt hơn.

Đối với mô hình trên đây, đề tài đã nêu bật các điều kiện kết hợp giữa sinh hoạt truyền thống với phổ biến giáo dục pháp luật ở miền núi và đồng bào dân tộc như sau:

+ Phải xác định rõ đặc điểm của các dân tộc ở miền núi, từ đó mới chọn lựa được các nội dung, hình thức, phương pháp phổ biến giáo dục pháp luật có hiệu quả.

+ Nghiên cứu, kế thừa được các yếu tố hợp lý của luật tục của các dân tộc, trên cơ sở đó bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật của Nhà nước và đảm bảo việc thực hiện nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa.

+ Tranh thủ và phát huy vai trò của các trưởng bản, già làng, trưởng tộc, trưởng họ… trong phổ biến giáo dục pháp luật;

Riêng đối với ngành Tư pháp và các ngành hữu quan trên cơ sở chức năng của mình cần xác định đúng những nội dung pháp luật cần thiết để phổ biến giáo dục pháp luật ở vùng núi và đồng bào dân tộc - với những hình thức, phương pháp thích hợp; Phải tham mưu cho cấp uỷ, chính quyền địa phương và kiến nghị được với Đảng, Nhà nước có những biện pháp khả thi đẩy mạnh công tác phổ biến giáo dục pháp luật ở miền núi và đồng bào dân tộc như: cấp kinh phí chuyên biệt cho công tác này, chính sách đãi ngộ với các trưởng bản, già làng, trưởng tộc, trang bị các phương tiện cần thiết phục vụ công tác phổ biến giáo dục pháp luật, có biên chế ổn định cho tư pháp xã, phường… Mặt khác, phải có sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa tư pháp với các ngành khác để phát huy được sức mạnh tổng hợp trong phổ biến giáo dục pháp luật.

4. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua loại hình trường lớp ở miền núi và dân tộc

Thực hiện chủ trương "đưa giáo dục pháp luật vào các trường học, các cấp học từ phổ thông đến đại học trung học chuyên nghiệp và các trường của các đoàn thể nhân dân" theo chức năng của mình, từ năm 1983 đến nay hai ngành tư pháp và giáo dục - đào tạo đã phối hợp từng bước để triển khai việc dạy và học pháp luật ở các nhà trường thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Thực tiễn đã chứng minh và khẳng định rõ ràng rằng giáo dục pháp luật trong các nhà trường là mô hình phổ biến giáo dục pháp luật có hiệu quả, có hệ thống và cần được nghiên cứu triển khai tốt ở khu vực miền núi và dân tộc ít người. Ở miền núi và dân tộc ít người, ngoài các trường phổ thông dân tộc nội trú của tỉnh và một số huyện, còn có mô hình "lớp ghép" cho con em đồng bào dân tộc. Lớp ghép là trong cùng một lớp học có học sinh lớp 1, 2, 3 và do một giáo viên dạy. Kiểu lớp này là phù hợp (vì học sinh tại các làng bản có số lượng ít) và thuận lợi (vì được Bộ Giáo dục và Đào tạo cấp kinh phí, được tổ chức UNESCO tài trợ). Về chương trình học, ngoài các nội dung chương trình được xếp làm phần "cứng" (học bắt buộc), các địa phương miền núi đã có sáng tạo chọn, dạy cho học sinh những văn bản luật rất cần thiết đối với miền núi, dân tộc và phù hợp với lứa tuổi các em như Luật Giao thông đường bộ, Luật Phổ cập giáo dục tiểu học, Luật Bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em, Luật Bảo vệ và phát triển rừng, Luật Hôn nhân và gia đình… Cá biệt có một số Sở Tư pháp phối hợp với nhà trường và ngành chức năng dịch một số luật ra tiếng dân tộc để học sinh học cho thuận tiện, như ở tỉnh Gia Lai (tiếng Gia Lai, tiếng Ba Na…).

Điểm đặc thù của giáo dục pháp luật trong nhà trường ở miền núi, dân tộc ít người là:

- Từ lãnh đạo các cơ quan chức năng ở tỉnh, huyện, xã đến lãnh đạo và giáo viên các trường ở miền núi, dân tộc ít người đều nhận thức và khẳng định việc giáo dục pháp luật trong nhà trường là cần thiết và cấp bách, nhưng hiện nay ở vùng miền núi và dân tộc ít người việc dạy và học pháp luật còn nhiều hạn chế và khó khăn, mới chỉ có thể thực hiện được khá tốt (có quy củ, nề nếp) tại các trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh.

- Trình độ dân trí, văn hoá của người học thấp, lại chịu ảnh hưởng sâu sắc lối sống và hành động theo lệ làng (như phạt người ăn cắp gà, lợn phải trả bằng trâu, bò hoặc tiền, vật gấp nhiều lần; kết hôn bằng việc giao cồng; bỏ nhau phạt đền…), lại không thạo tiếng Kinh nên khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức pháp luật.

- Giáo viên không được đào tạo cơ bản, đầy đủ về pháp luật Nhà nước, không nắm chắc phong tục tập quán và tiếng dân tộc. Chưa có giáo viên là người dân tộc để dạy trong làng. Khi dạy, giáo viên phải dịch ra tiếng dân tộc và so sánh với lệ làng thì học sinh mới tập trung nghe và mới hiểu, nhưng nhiều vấn đề pháp luật trong tiếng dân tộc không có khái niệm nên không thể giải thích được cho học sinh hiểu và mất nhiều thời gian. Trong các trường phổ phông dân tộc nội trú thầy giáo được học sinh tin yêu như "Già làng", gắn bó như cha mẹ nên có vị thế tốt trong việc giáo dục các em về mọi mặt, kể cả pháp luật.

- Việc áp dụng chương trình, nội dung giáo dục pháp luật (giáo dục công dân) chung toàn quốc hiện nay cho học sinh dân tộc, miền núi là chưa phù hợp, lượng kiến thức nhiều, phức tạp và chưa thiết thực, chưa gắn nhiều với thực tế.

- Sách giáo khoa, tài liệu, phương tiện phục vụ dạy - học pháp luật không đầy đủ, không có kịp thời, có nơi hiện đang dạy sách cũ đã thay thế từ lâu. Thư viện nhà trường không có sách báo pháp luật để giáo viên và học sinh đọc. Khi soạn bài lên lớp giáo viên ít tìm đọc tài liệu vì không có và không hiểu.

- Vị trí môn học này chưa được coi trọng (không thi tốt nghiệp và thi tuyển vào các trường chuyên nghiệp) nên giáo viên không hứng thú dạy và học sinh không học tập nghiêm túc.

Đề tài đưa ra các kiến nghị:

+ Đẩy mạnh việc giáo dục pháp luật trong các trường nội trú tỉnh, mở rộng đến các trường phổ thông huyện, xã và các "trung tâm văn hoá cụm dân cư"; Đưa pháp luật vào các lớp ghép và cả các lớp xoá mù chữ.

+ Xây dựng một chương trình chung cho các trường dân tộc miền núi, trong đó phải chú ý các yêu cầu: không tham về chương trình, nội dung đơn giản, dễ hiểu và thiết thực, chỉ nên dạy tinh thần các văn bản luật cần thiết; Phần "cứng" của chương trình cần dạy tri thức cơ bản, tăng phần "mềm" dành cho địa phương dạy những luật mới cần thiết, liên quan đến học sinh, đồng bào dân tộc, miền núi . Ở những địa phương có điều kiện, nên biên soạn và dịch ra tiếng dân tộc.

+ Cần có giáo viên người địa phương, người dân tộc, hoặc người Kinh biết song ngữ Kinh - dân tộc. Giáo viên phải được đào tạo cơ bản (kể cả về pháp luật) và dạy chuyên trách môn giáo dục công dân. Nhà nước phải có chương trình tổng thể về việc đào tạo bồi dưỡng giáo viên dạy giáo dục công dân trong các trường nói chung và ở vùng miền núi, dân tộc nói riêng.

+ Sở Tư pháp phối hợp với Sở giáo dục và đào tạo quan tâm đưa tài liệu phục vụ dạỵ, học pháp luật về các trường, cung cấp sách, báo pháp luật, xây dựng tủ sách pháp luật cho các trường coi đó là biện pháp hỗ trợ để dạy, học tốt môn giáo dục công dân.

III. VỊ TRÍ, VAI TRÒ CỦA NGÀNH TƯ PHÁP TRONG TỔ CHỨC PHỐI HỢP GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở MIỀN NÚI

Trong tổ chức phối hợp giáo dục pháp luật thực tiễn từ nhiều năm qua, vị trí, vai trò của ngành tư pháp từ trung ương đến địa phương đều được khẳng định; Một số mô hình phối hợp đã có và đã phát huy tác dụng hoặc còn hạn chế ở các tỉnh miền núi và dân tộc như:

- Hội đồng phối hợp (thường có ở địa phương). Mô hình này xuất hiện sau khi thành lập lại ngành tư pháp (1982). Qua trên 10 năm hoạt động, loại hình này vẫn được duy trì (tuy ít) ở các tỉnh miền núi, nông thôn. Có thể tóm tắt mô hình này ở một số điểm chính sau:

- Về tổ chức, Chủ tịch Hội đồng thường là Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, cán bộ tư pháp làm ủy viên thường trực hoặc Phó Chủ tịch làm Ủy ban nhân dân ủy viên thường trực trực ; với sự tham gia của các ngành, đoàn thể ở địa phương như: nội chính, mặt trận, phụ nữ, thanh niên,...

- Về nhiệm vụ: Hội đồng này có nhiệm vụ tham mưu cho cấp ủy, chính quyền về kế hoạch, nội dung phổ biến giáo dục pháp luật hàng năm, từng thời kỳ; chỉ đạo và theo dõi việc thực hiện kế hoạch bằng cách phân công trách nhiệm từng thành viên; quyết định các biện pháp phối hợp chung của Hội đồng và các thành viên khác; sơ kết, tổng kết hoạt động của Hội đồng và đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác này.

- Về hoạt động, thường theo chế độ hội nghị (3 tháng, 6 tháng, cuối năm) và qua các báo cáo định kỳ của các thành viên do Tư pháp tổng hợp, ngay cả khi một số nơi không còn Hội đồng thì quan hệ phối hợp song phương vẫn duy trì có kết quả.

Ở hình thức Hội đồng phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật, việc chỉ đạo theo kế hoạch đảm bảo được sự tập trung thống nhất các ngành, đoàn thể đều nắm được các định hướng, kế hoạch, nhiệm vụ chung của việc giáo dục pháp luật từng thời kỳ, huy động được khả năng, điều kiện của nhiều ngành vào công tác phổ biến giáo dục pháp luật.

Tuy nhiên, loại hình này có hạn chế là do người phụ trách Hội đồng thường là các đồng chí lãnh đạo nên ít có thời gian tham gia hoạt động. Các cuộc họp không được tổ chức thường xuyên, Hội đồng quá đông thành viên (có nơi có tới 30 - 40 đồng chí) cho nên việc tham gia và điều hành các cuộc họp định kỳ rất khó. Hơn nữa, vẫn còn tình trạng một số Hội đồng chỉ hoạt động mang tính chất hình thức, do đó chất lượng, hiệu quả hoạt động hạn chế.

Ở hình thức Ban chỉ đạo phổ biến giáo dục pháp luật (cấp tỉnh, huyện), tư pháp vẫn có vai trò quan trọng (đầu mối phối hợp, tham mưu cho cấp uỷ...). Các ưu điểm và hạn chế của loại hình này tương tự như hình thức phối hợp đa phương ở trung ương trong các đợt phổ biến giáo dục pháp luật lớn, tập trung.

Ở hình thức phối hợp song phương (hai bên với nhau) trên cơ sở các Nghị quyết liên tịch, kế hoạch, Thông tư liên bộ, ngành, đoàn thể. Có thể chia loại hình hoạt động này làm 2 nhóm:

+ Nhóm quan hệ phối hợp được hình thành do có một sự kiện pháp lý (văn bản pháp luật mới ban hành có liên quan đến lĩnh vực quản lý của ngành, đoàn thể đó mà cần phải được phổ biến, tuyên truyền). Kinh phí, phương tiện cho loại hình này chủ yếu tới 3/4 là do ngành chủ quản đầu tư hoặc do kinh phí cấp từ trung ương.

- Nhóm quan hệ phối hợp được hình thành trên cơ sở chức năng nhiệm vụ của từng ngành, đoàn thể để thực hiện một nội dung và phục vụ một loại đối tượng ổn định, lâu dài như: Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Bộ Tư pháp tổ chức dạy và học pháp luật trong nhà trường; Trung ương Đoàn phối hợp với Bộ Tư pháp để giáo dục pháp luật cho đoàn viên, thanh niên; Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Tư pháp để tuyên truyền giáo dục pháp luật về thuế; Bộ Tư pháp phối hợp với báo, đài và các cơ quan hữu quan tổ chức phổ biến giáo dục pháp luật...

Về mặt pháp lý, loại hình phối hợp này được ký kết bằng văn bản do Thủ trưởng đại diện 2 cơ quan cùng ký, đóng dấu (dưới dạng Nghị quyết liên tịch, Thông tư liên bộ...).

Ưu điểm của hình thức phối hợp này là: sự phối hợp chỉ đạo được duy trì thường xuyên lâu dài và toàn diện; nội dung, hình thức và biện pháp phổ biến giáo dục được lựa chọn, điều chỉnh qua từng giai đoạn; từng thời kỳ nên phù hợp, sát với đối tượng hơn. Việc phổ biến giáo dục pháp luật không chỉ dừng ở việc giới thiệu văn bản pháp luật mới mà còn tiếp tục cả ở giai đoạn thực hiện văn bản đó. Mặt khác, theo loại hình này thì tính hệ thống của giáo dục được bảo đảm, tác động mang tính bền vững hơn, giải quyết được cơ bản một số nhiệm vụ tuyên truyền, giáo dục pháp luật; trách nhiệm các bên khi phối hợp rõ ràng, việc chỉ đạo, kiểm tra... được duy trì trong suốt quá trình phối hợp.

Về hạn chế, loại hình này rất khó khăn khi áp dụng vào thực tiễn. Bởi vì trên thực tế vấn đề tổ chức, cán bộ không ổn định mà luôn biến động (kể cả ngành Tư pháp và các ngành khác) vì vậy có lúc, có nơi không còn đầu mối phối hợp, thực hiện bị ngắt quãng, kém hiệu quả.

Ở hình thức phối hợp đa phương (nhiều ngành, đoàn thể...). Trong các đợt tuyên truyền tập trung có quy mô lớn, trên cơ sở một Chỉ thị, kế hoạch của Chính phủ, hoặc Quốc hội các ngành, đoàn thể hữu quan phối hợp xây dựng các kế hoạch cụ thể, phân công trách nhiệm từng bên (kể cả phần kinh phí, biện pháp tổ chức thực hiện...), để chỉ đạo triển khai các kế hoạch phổ biến giáo dục pháp luật một cách thống nhất.

Ở loại hình này, ngành tư pháp (kể cả ở cấp Bộ, Sở) thường được giao các nhiệm vụ: xây dựng kế hoạch, chương trình chung; chủ trì các cuộc họp với các ngành, đoàn thể để thống nhất kế hoạch, nội dung, biện pháp triển khai; chủ trì các lớp tập huấn cho cán bộ chủ chốt, báo cáo viên, phóng viên, báo, đài; biên soạn tài liệu tập huấn, đề cương giới thiệu văn bản pháp luật mới...

Mô hình này có những ưu điểm như:

+ Các bên tham gia có kế hoạch, nội dung, biện pháp chỉ đạo tập trung.

+ Huy động được sức mạnh tổng hợp của nhiều ngành nhiều cấp. Làm phổ biến giáo dục pháp luật có quy mô, tập trung và đảm bảo được kế hoạch thời gian.

+ Đảm bảo được các yêu cầu, điều kiện của công tác phổ biến giáo dục pháp luật như: kinh phí, phương tiện, lực lượng...

Bên cạnh đó, việc phối hợp đa phương cũng có những hạn chế. Việc phối hợp thường xuyên chỉ có hiệu quả trong những đợt tập trung lớn, phụ thuộc vào thời gian dài hay ngắn của văn bản pháp luật cần phổ biến giáo dục, phụ thuộc vào ngành, cấp và văn bản liên quan, việc theo dõi, đôn đốc, kiểm tra, đánh giá... Sau đó thường bị buông lơi.

Ngành tư pháp ở địa phương chưa làm được nhiệm vụ và giữ được vị trí là đầu mối của sự phối hợp. Chỉ có 1 số tỉnh đã có Hội đồng phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật hoặc Ban chỉ đạo, hay hoạt động theo Chỉ thị của cấp uỷ, Uỷ ban nhân dân thì công tác phổ biến giáo dục pháp luật mới có tác dụng; song mô hình này cũng chỉ có được ở một số tỉnh.

Ngoài 3 mô hình trên, ở một số tỉnh (như Lào Cai, Yên Bái, Sơn La, Gia Lai, Thừa Thiên Huế...) nhưng phối hợp theo chức năng hoặc phối hợp tổ chức theo Chỉ thị, Quyết định của cấp ủy hoặc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, huyện. Mô hình này phù hợp với các tỉnh miền núi và đã tổ chức thực hiện có hiệu quả.

IV. NHỮNG KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG, HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH PHỔ BIẾN GIÁO DỤC PHÁP LUẬT Ở MIỀN NÚI VÀ DÂN TỘC ÍT NGƯỜI

1. Tăng cường sự lãnh chỉ đạo và hướng dẫn từ Trung ương đến địa phương về phổ biến giáo dục pháp luật

Sự lãnh đạo, chỉ đạo và hướng dẫn này thể hiện ở các công việc sau:

- Cấp uỷ, chính quyền các cấp; các Bộ, ngành ở trung ương phải kịp thời phê duyệt kế hoạch, chương trình phổ biến giáo dục pháp luật ngắn hạn, dài hạn theo quý, năm hoặc theo đợt do ngành tư pháp và pháp chế ngành xây dựng và soạn thảo;

- Kịp thời ra các văn bản (Chỉ thị, Nghị quyết) để lãnh đạo, chỉ đạo việc tổ chức thực hiện phổ biến giáo dục pháp luật.

- Tăng cường việc kiểm tra, đôn đốc, sơ kết, tổng kết và thi đua khen thưởng việc tổ chức phổ biến giáo dục pháp luật của các cơ quan, cá nhân ở ngành và địa phương… theo định kỳ 6 tháng hoặc 1 năm/ lần.

2. Nhanh chóng sắp xếp, ổn định bộ máy ngành tư pháp từ trung ương đến cấp xã, phường, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chuyên trách làm phổ biến giáo dục pháp luật

Việc xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên trách phổ biến giáo dục pháp luật này phải đảm bảo yêu cầu:

+ Đủ về số lượng, giỏi về chuyên môn (chuyên môn pháp lý; nghiệp vụ phổ biến giáo dục pháp luật, am hiểu về miền núi, dân tộc).

+ Chú trọng các nguồn chính như: cán bộ chuyên trách ở các phường phổ biến giáo dục pháp luật của Sở Tư pháp, của pháp chế các ngành; báo cáo viên của ngành tuyên huấn, đoàn thể, văn hoá - thông tin; các phóng viên, biên tập viên báo đài; lực lượng giáo viên dạy pháp luật trong các trường; cán bộ làm công tác nghiệp vụ của 1 số ngành: thuế, kiểm lâm, hải quan, đất đai, toà án, kiểm sát, công an, các trưởng bản, già làng…

Việc quy hoạch, đào tạo bồi dưỡng đội ngũ này phải theo hướng đáp ứng yêu cầu trên. Ngay từ năm 1995, Nhà nước phải có sự đầu tư và quan tâm đúng mức về kinh phí, phương tiện chuyên biệt và một số chế độ đãi ngộ đặc biệt (với già làng, trưởng bản, với giáo viên dạy pháp luật và với phóng viên báo, đài địa phương).

3. Ổn định và hoàn thiện một cơ chế thống nhất về phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật - Trong đó ngành Tư pháp là đầu mối và trung tâm của sự phối hợp

Trên cơ sở trách nhiệm và chức năng của mình, ngành tư pháp tham mưu, tư vấn cho cấp uỷ, Uỷ ban nhân dân địa phương trong các khâu: lập kế hoạch phổ biến giáo dục pháp luật định kỳ hoặc theo đợt; giúp cấp trên kiểm tra, đánh giá việc thực hiện phổ biến giáo dục pháp luật ở địa phương; làm đầu mối phối hợp; trực tiếp tham gia một số hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật được giao; nêu các kiến nghị, đề xuất và giải pháp thực hiện kế hoạch phổ biến giáo dục pháp luật ở địa phương; tổng hợp kết quả công tác này để báo cáo cấp ủy, Ủy ban nhân dân địa phương và Bộ Tư pháp.

4. Quan tâm và đầu tư nhiều hơn cho việc nghiên cứu khoa học và tổ chức thực hiện phổ biến giáo dục pháp luật từ trung ương đến cơ sở theo các hướng

- Nghiên cứu về thực trạng và nhu cầu hiểu biết, sử dụng pháp luật của từng loại đối tượng đã được chọn lựa ở địa bàn miền núi, dân tộc.

- Phạm vi và hiệu quả tác động, phương thức và điều kiện tổ chức phổ biến giáo dục pháp luật (từng hình thức cụ thể trong đó chú trọng hình thức phổ biến giáo dục pháp luật qua hoạt động báo chí - tuyên truyền, qua hoà giải qua các sinh hoạt truyền thống, qua 1 số loại hình trường lớp).

- Tập hợp được sự tham gia đông đảo của các cơ quan hữu quan như Ủy ban Dân tộc và miền núi, văn hoá thông tin, tư pháp, báo, đài, các ngành kinh tế và đặc biệt phải tranh thủ được sự giúp đỡ tài trợ của các tổ chức quốc tế có thiện chí.

5. Tập trung và đầu tư xây dựng các hệ thống thông tin pháp luật (sách, báo, tài liệu phổ biến giáo dục pháp luật) và tư vấn pháp luật

Phục vụ nhu cầu tìm hiểu, sử dụng pháp luật của cán bộ, nhân dân. Có chế độ "đơn đặt hàng" về việc biên dịch, in ấn và phát hành các sách văn bản, sách pháp luật phổ thông… bằng tiếng dân tộc; có trợ giá 1 phần của Nhà nước; nâng cao chất lượng các tủ sách pháp lý, các hoạt động tư vấn pháp luật phục vụ quản lý Nhà nước, quản lý sản xuất kinh doanh và bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.

6. Bảo đảm kinh phí chuyên biệt, cần thiết cho công tác phổ biến giáo dục pháp luật ở miền núi và dân tộc ít người

a) Ở Trung ương: Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Tài chính lập kế hoạch kinh phí cho công tác phổ biến giáo dục pháp luật để trình Chính phủ duyệt. Sau khi kế hoạch kinh phí được duyệt, Bộ Tài chính, các Sở Tài chính cấp đủ số kinh phí cần thiết cho công tác phổ biến giáo dục pháp luật (giao cho ngành tư pháp làm đầu mối).

b) Ở địa phương, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, huyện, xã có trách nhiệm duyệt cấp kinh phí định kỳ hoặc theo đợt phục vụ phổ biến giáo dục pháp luật ở địa phương theo kế hoạch của trung ương hoặc cấp uỷ, chính quyền điạ phương giao cho Sở Tư pháp xây dựng. Phải đảm bảo được kinh phí hoạt động thường xuyên và trợ cấp ổn định cho các trưởng ban, già làng… hàng tháng. Đầu tư phương tiện giáo dục pháp luật cho các đội thông tin lưu động, nhà văn hoá, Ban Tư pháp, câu lạc bộ, tủ sách pháp lý, các trường nội trú và các lớp xoá mù chữ...

(1) Theo khảo sát của Khoa báo chí - Phân viện Báo chí trung ương 6/1993 ở huyện miền núi thường nghe đài nước ngoài như Thuận Châu, tỉnh Sơn La (đài Trung Quốc, BBC), Đà Bắc, tỉnh Hoà Bình (BBC và REI), Yên Bình tỉnh Yên Bái (BBC - Hoa Kỳ); Lộc Bình tỉnh Lạng Sơn (Bắc Kinh – BBC - RFI); Hữu Lũng tỉnh Lạng Sơn (Bắc Kinh – BBC - RFI); Đồng Hỉ, tỉnh Bắc Thái (RFI - Manila bằng tiếng H’mông).

Đề tài - Đề án

Luận án - luận văn

Đặc san thông tin KHPL

Tài liệu hội thảo khoa học

Bài trích tạp chí

Sách

Tài liệu xem nhiều nhất

CƠ SỞ DỮ LIỆU TƯ LIỆU TÀI LIỆU KHOA HỌC PHÁP LÝ