Tổ chức và hoạt động của Ban Tư pháp xã, phường, thị trấn và Tổ hòa giải ở cơ sở trong quá trình hoàn thiện bộ máy Nhà nước

Chế định về Ban Tư pháp là chế định mang tính truyền thống bền vững trong lịch sử của chế độ ta. Qua hơn 50 năm xây dựng và trưởng thành, trải qua các giai đoạn lịch sử khác nhau, dù thời bình hay thời chiến, dù cơ quan Tư pháp cấp trên có sự thay đổi, bộ máy chính quyền có cơ cấu tổ chức khác nhau, song Ban Tư pháp vẫn tồn tại và khẳng định được vị trí vai trò của mình trong bộ máy Nhà nước và trong đời sống xã hội. Bằng hoạt động của mình, các Ban Tư pháp với hàng vạn cán bộ đã góp phần vào việc giữ gìn trật tự, kỷ cương xã hội, tăng cường quản lý Nhà nước bằng pháp luật. Trong giai đoạn xây dựng đất nước hiện nay, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII (1996), Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII (6-1997) đã xác định nhiệm vụ cải cách hành chính, cải cách Tư pháp, nhằm tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Việc kiện toàn tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Tư pháp, một bộ phận của Uỷ ban nhân dân cấp xã, một mắt xích quan trọng của ngành Tư pháp, là một yêu cầu cấp thiết. Những quan niệm, nhận thức, cơ sở pháp lý và thực tiễn tổ chức và hoạt động của Ban Tư pháp đang là vấn đề quan tâm của các nhà lý luận và hoạt động thực tiễn trong lĩnh vực pháp luật. Tuy nhiên, nhiều công trình nghiên cứu về Ban Tư pháp đã được đăng tải trên các sách báo pháp lý chỉ để cập đến một số vấn đề thực tiễn và trao đổi kinh nghiệm tổ chức, hoạt động Tư pháp cấp xã. Trong tình hình đó, việc tìm hiểu những cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức hoạt động của Ban Tư pháp không chỉ mang tính lý luận khoa học, mà còn có ý nghĩa thực tiễn, đáp ứng yêu cầu bức xúc của việc kiện toàn, củng cố tổ chức và hoạt động của Ban Tư pháp nói riêng và cải cách hành chính, cải cách Tư pháp nói chung trong quá trình hoàn thiện bộ máy Nhà nước hiện nay.

Tổ hoà giải ở cơ sở là một tổ chức tự quản của nhân dân, bắt nguồn từ truyền thống đoàn kết, tương thân, tương ái của dân tộc ta. Hoạt động hoà giải đã góp phần giải quyết kịp thời các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật nhỏ trong nội bộ nhân dân, giữ gìn trật tự kỷ cương xã hội. Với ý nghĩa nhân đạo sâu sắc, tổ chức và hoạt động hoà giải ở cơ sở không ngừng phát triển và khẳng định vị trí, vai trò trong đời sống xã hội. Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường hiện nay, giao lưu dân sự, kinh tế ngày một phát triển, sinh hoạt đời sống cá nhân và cộng đồng ngày càng đa dạng và phong phú; bên cạnh đó, sự phân hoá về lợi ích vật chất đã làm cho mâu thuẫn, tranh chấp trong nhân dân phát triển phức tạp, ảnh hưởng tiêu cực đến việc duy trì và phát huy những giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp.

Trước tình hình đó, việc tiếp tục duy trì và phát huy truyền thống hoà giải ở cơ sở với các hình thức phong phú, hoạt động hiệu quả là vấn đề hết sức cấp thiết. Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII (6-1997), Chỉ thị số 30/CT-TW ngày 18/02/1998 của Bộ Chính trị về xây dựng và thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, Nghị định số 29/1998/NĐ-CP ngày 11/5/1998 của Chính phủ về việc ban hành Quy chế thực hiện dân chủ ở xã đã xác định việc củng cố tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Tổ hoà giải là một trong những yếu tố quan trọng góp phần phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội nói chung và quản lý Nhà nước nói riêng. Ngày 25/12/1998 Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh về “Tổ chức và hoạt động hoà giải ở cơ sở”, đặt cơ sở pháp lý quan trọng để công tác hoà giải tiếp tục phát triển và phát huy vai trò của mình trong đời sống xã hội.

Trên cơ sở các văn bản nói trên, thời gian qua đã có nhiều tài liệu, công trình nghiên cứu về lĩnh vực hoà giải ở cơ sở, tuy nhiên, các công trình nghiên cứu này mới chỉ dừng lại ở vấn đề thực tiễn tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải, trong khi việc hoàn thiện tổ chức và hoạt động hoà giải ở cơ sở đòi hỏi cần phải được nghiên cứu toàn diện cả về cơ sở lý luận và thực tiễn của công tác này để tìm ra được những giải pháp đúng đắn nhất cho công tác này.

Đề tài đã tập trung vào việc nghiên cứu vị trí, vai trò, nhiệm vụ và quá trình phát triển của Ban Tư pháp và Tổ hoà giải ở cơ sở, đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của Ban Tư pháp và Tổ hoà giải ở cơ sở để rút ra những vấn đề lý luận và thực tiễn có tính nguyên tắc về tổ chức và hoạt động của Ban Tư pháp và Tổ hoà giải; đồng thời, kiến nghị những giải pháp nhằm hoàn thiện cơ sở pháp luật, củng cố tổ chức, nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Tư pháp và Tổ hoà giải trên cơ sở Hiến pháp năm 1992, các quy định của pháp luật và yêu cầu của nhiệm vụ xây dựng đất nước mà Đảng và Nhà nước đang đặt ra hiện nay.

I. VỊ TRÍ, VAI TRÒ, CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ CỦA BAN TƯ PHÁP XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN VÀ TỔ HÒA GIẢI

1. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Tư pháp xã, phường, thị trấn

1.1. Vị trí, chức năng của Ban Tư pháp xã, phường, thị trấn

Theo quy định của pháp luật hiện hành thì hệ thống của ngành Tư pháp gồm 4 cấp, ở trung ương có Bộ Tư Pháp, ở tỉnh và cấp tương đương có Sở Tư pháp, ở huyện và cấp tương đương có Phòng Tư pháp, ở xã và cấp tương đương có Ban Tư pháp. Nghị định 38/CP ngày 4/6/1993 của Chính phủ và Thông tư Liên Bộ số 12/TTLB ngày 26/7/1993 của Bộ Tư pháp - Ban Tổ chức cán bộ Chính phủ đã xác định: Ban Tư pháp là cơ quan chuyên môn của Uỷ ban nhân dân cùng cấp, chịu sự chỉ đạo và quản lý về chuyên môn nghiệp vụ của cơ quan Tư pháp cấp trên, có chức năng giúp Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn thực hiện quản lý Nhà nước về các công việc tư pháp ở cơ sở.

Điều 53 Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân quy định: các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cùng cấp thực hiện chức năng quản lý Nhà nước ở địa phương và đảm bảo sự thống nhất quản lý của ngành hoặc lĩnh vực công tác từ trung ương đến cơ sở.

Theo những quy định trên thì Ban Tư pháp vừa là tổ chức cấp cơ sở trong hệ thống của ngành Tư pháp, vừa là cơ quan chuyên môn của UBND xã, phường, thị trấn.

Đối với hệ thống ngành Tư pháp.

Ban Tư pháp là cấp cơ sở trong hệ thống 4 cấp của ngành, có nhiệm vụ trực tiếp triển khai thực hiện công việc Tư pháp ở cơ sở, trong đó có những nhiệm vụ chỉ được tiến hành tại cấp cơ sở, cụ thể như: việc đăng ký và quản lý hộ tịch; quản lý và hướng dẫn hoạt động hòa giải mâu thuẫn, giải quyết tranh chấp, xích mích trong nội bộ nhân dân; việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhân dân địa phương; việc tổ chức vận động, giáo dục người có nghĩa vụ phải thi hành tự nguyện thi hành án; việc theo dõi, giám sát, giáo dục người vi phạm hành chính được giáo dục tại xã phường; công tác thống kê tư pháp, quản lý lịch tư pháp; công tác theo dõi tình hình tôn trọng và vi phạm pháp luật ở địa phương... Ở vị trí này, khi thực hiện nhiệm vụ của mình, Ban Tư pháp có vai trò và trách nhiệm bảo đảm cho hoạt động tư pháp ở cấp cơ sở được thực hiện đúng quy định của pháp luật, đúng sự hướng dẫn và quản lý thống nhất của ngành Tư pháp. Hoạt động tư pháp ở cấp cơ sở còn là việc triển khai, thực hiện chủ trương, kế hoạch công tác của Bộ, của ngành, vì thế nếu có một sự ách tắc ở cấp này thì đương nhiên ảnh hưởng đến cả hệ thống, đồng thời cũng qua thực tiễn mà kiểm nghiệm tính đúng đắn, tính khả thi của những chủ trương, kế hoạch được vạch ra từ cấp cao nhất của ngành, giúp cho việc tổng kết, điều chỉnh công tác chỉ đạo và quản lý của ngành.

Đối với chính quyền cơ sở.

Chính quyền xã, phường, thị trấn là đơn vị hành chính cơ sở, thực hiện quyền quản lý Nhà nước ở địa phương. Chính quyền cơ sở ở vào vị trí đầu tiên, trực tiếp của mối quan hệ giữa các cơ quan chính quyền với công dân, mọi hoạt động quản lý của chính quyền (trong đó có lĩnh vực tư pháp) là trực tiếp với dân, không phải qua một khâu trung gian nào. Chính quyền cơ sở còn là cấp trực tiếp thu thập và phản ánh tâm tư, nguyện vọng, ý kiến của nhân dân địa phương lên các cơ quan cấp trên trong đó có lĩnh vực quản lý nhà nước về Tư pháp.

1.2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Tư pháp

Trong lĩnh vực hành chính - tư pháp và quản lý Nhà nước về công tác tư pháp ở cơ sở, Ban Tư pháp giúp Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn thực hiện chức năng, nhiệm vụ sau đây:

+ Giúp Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn thực hiện quản lý nhà nước về các công việc tư pháp;

+ Giúp Uỷ ban nhân dân soạn thảo, ban hành các quyết định, chỉ thị và tổ chức thực hiện, kiểm tra việc thi hành các văn bản đó;

+ Tuyên truyền, giáo dục pháp luật trong nhân dân, tổ chức thực hiện các biện pháp thi hành Hiến pháp, pháp luật, các văn bản của cơ quan Nhà nước cấp trên và Nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp;

+ Quản lý tủ sách pháp luật và hàng ngày tổ chức phục vụ cho cán bộ, nhân dân có nhu cầu nghiên cứu trực tiếp đọc những văn bản pháp luật của Nhà nước;

+ Tổ chức thực hiện hoặc phối hợp thực hiện với các cơ quan chức năng trong việc thi hành án; quyết định biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn đối với người nhiều lần có hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở chữa bệnh;

+ Tổ chức và hướng dẫn hoạt động của các tổ hoà giải, kịp thời giải quyết các vi phạm pháp luật và các tranh chấp nhỏ trong nhân dân theo quy định của pháp luật;

+ Tổ chức việc đăng ký, quản lý hộ tịch theo quy định của pháp luật;

+ Thực hiện một số việc về công chứng như: chứng thực di chúc, chứng thực việc từ chối nhận di sản, chứng thực các việc khác theo quy định của pháp luật.

2. Vị trí, vai trò của Tổ hoà giải và phạm vi hoà giải ở cơ sở

2.1. Vị trí, vai trò của Tổ hoà giải

Trên cơ sở Hiến pháp năm 1992, ngày 25/12/1998 Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh về tổ chức và hoạt động hoà giải ở cơ sở. Điều 7 của Pháp lệnh khẳng định: “Tổ hoà giải ở cơ sở là tổ chức tự quản của nhân dân, được thành lập ở các thôn, xóm, bản, ấp và các cụm dân cư khác để thực hiện hoặc tổ chức thực hiện việc hoà giải những việc vi phạm pháp luật và tranh chấp nhỏ trong nhân dân theo quy định của pháp luật...”. Vai trò của công tác hoà giải được thể hiện cụ thể như sau:

- Công tác hoà giải trực tiếp giải quyết những việc vi phạm pháp luật và tranh chấp nhỏ trong nhân dân; giữ trật tự, an toàn xã hội ở cơ sở. Từ đó, góp phần tích cực phòng ngừa sự vi phạm pháp luật và tội phạm ở cơ sở thông qua việc phát hiện và giải quyết tận gốc những mâu thuẫn ở cơ sở;

- Góp phần hạn chế đơn thư, khiếu kiện trong nhân dân; giảm bớt tình trạng kiện cáo lên cơ quan Toà án, hành chính cấp trên, tránh lãng phí thời gian, tiền bạc của cơ quan nhà nước, công dân;

- Công tác hoà giải góp phần phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhân dân; tạo ý thức chấp hành pháp luật, kỷ cương của Đảng và Nhà nước; từng bước xây dựng ý thức “sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật”.

2.2. Phạm vi hoà giải ở cơ sở

Theo quy định tại Pháp lệnh Số: 09/1998/PL-UBTVQH10 ngày 25/12/1998 thì phạm vi hoà giải ở cơ sở bao gồm:

- Mâu thuẫn, xích mích giữa các cá nhân với nhau;

- Tranh chấp về quyền, lợi ích phát sinh từ quan hệ dân sự, hôn nhân và gia đình;

- Những việc vi phạm pháp luật khác mà theo quy định của pháp luật chưa đến mức bị xử lý bằng biện pháp hình sự hoặc biện pháp hành chính.

Các vụ, việc sau đây không thuộc phạm vi hoà giải ở cơ sở:

- Tội phạm hình sự, trừ trường hợp mà người bị hại không yêu cầu xử lý về hình sự và không bị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý hành chính theo quy định của pháp luật;

- Hành vi vi phạm pháp luật bị xử lý hành chính;

- Vi phạm pháp luật và các tranh chấp mà theo quy định của pháp luật thì không được hoà giải.

3. Mối quan hệ giữa Ban Tư pháp và Tổ hoà giải trong giai đoạn hiện nay.

Ban Tư pháp có nhiệm vụ làm tham mưu để Uỷ ban nhân dân quyết định thành lập tổ hoà giải, công nhận hoặc miễn nhiệm hoà giải viên, chủ động hướng dẫn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho các tổ hoà giải, phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương để kiện toàn củng cố và nâng cao hiệu quả hoạt động của các Tổ hoà giải; đề xuất với chính quyền trong việc đảm bảo cơ sở vật chất, kinh phí tài liệu... cho hoạt động hoà giải, báo cáo kết quả và kiến nghị với Uỷ ban nhân dân cấp xã, Phòng Tư pháp về công tác hoà giải ở cơ sở...

Thực tiễn nhiều năm cho thấy, ở nơi nào Ban Tư pháp tổ chức, chỉ đạo tốt; Tổ hoà giải hoạt động tích cực, có hiệu quả, gắn bó mật thiết với nhau thì địa phương đó ít xảy ra tranh chấp, xích mích trong nội bộ nhân dân, việc kiện tụng giảm, chính quyền địa phương không mất nhiều thời gian, công sức cho việc phân xử, các Toà án nhân dân địa phương cũng giảm bớt được gánh nặng xét xử.

II. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BAN TƯ PHÁP XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN VÀ TỔ HÒA GIẢI TỪ 1993 ĐẾN NAY

1. Thực trạng tổ chức và hoạt động của Ban Tư pháp

1.1. Thực trạng tổ chức và đội ngũ cán bộ của Ban Tư pháp

Thực hiện Nghị định số 38/CP và Thông tư liên Bộ số 12/TTLB, đặc biệt là sau Hội nghị chuyên đề về Tư pháp xã và tổ chức hoà giải toàn quốc tháng 8/1994, các Sở Tư pháp và các Phòng Tư pháp cấp huyện đã tập trung quan tâm củng cố, kiện toàn Ban Tư pháp thêm một bước. Đến nay trong cả nước đã củng cố, kiện toàn được gần 10.000 Ban Tư pháp với trên 36.000 thành viên. Hầu hết các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã xây dựng, kiện toàn xong Ban Tư pháp ở tất cả các xã, phường, thị trấn thuộc tỉnh, thành phố. Ở những nơi chưa thành lập Ban Tư pháp, công tác Tư pháp xã do Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân xã kiêm nhiệm, công tác hộ tịch giao cho Công an xã hoặc thư ký Uỷ ban nhân dân xã thực hiện.

- Về mô hình tổ chức của Ban Tư pháp:

Qua khảo sát thực tế, phần lớn Ban Tư pháp được thành lập độc lập, nhưng cũng có một số tỉnh ghép Ban Tư pháp với Công an xã, Thanh tra, hoặc Văn phòng Uỷ ban nhân dân cấp xã hoặc không ghép nhưng giao một số nhiệm vụ như công tác hộ tịch của Ban Tư pháp cho Công an xã hoặc Văn phòng Uỷ ban nhân dân cấp xã thực hiện. Tình trạng này phổ biến ở các địa phương Ban Tư pháp không có cán bộ chuyên trách.

- Về cơ cấu tổ chức của Ban Tư pháp:

Cơ cấu tổ chức của Ban Tư pháp gồm có Trưởng ban, Phó trưởng ban và các thành viên. Một số Ban Tư pháp của một số tỉnh như Hải Dương, Hưng Yên, Trưởng Công an xã là Trưởng ban, một số Ban Tư pháp của tỉnh Bến Tre, Phú Yên, Cà Mau, Quảng Nam, Vĩnh Long có Trưởng ban chuyên trách...^{(^[1])}

- Về số lượng và cơ cấu thành viên của Ban Tư pháp:

Phần lớn các Ban Tư pháp có từ 3 - 5 thành viên, một số Ban Tư pháp ở một số tỉnh có từ 8 - 11 thành viên và cũng có Ban Tư pháp chỉ có từ 1 - 2 thành viên. Thành viên của hầu hết các Ban Tư pháp là cán bộ kiêm nhiệm, phổ biến là đại diện Mặt trận Tổ quốc, Công an, Hội cựu chiến binh, Thanh niên, Phụ nữ, thư ký Uỷ ban nhân dân và cán bộ về hưu. Chỉ có các Ban Tư pháp của một số tỉnh như Tiền Giang, Tây Ninh, Kiên Giang và 1 số Quận, huyện như Quận Ba Đình (Hà Nội), huyện Diên Khánh (Khánh Hoà), Tân Yên (Hà Bắc)^{(^[2])}... có 1- 2 cán bộ tư pháp chuyên trách phụ trách công tác tư pháp và giúp Uỷ ban nhân dân quản lý, đăng ký hộ tịch ở xã.

- Về trình độ văn hoá và pháp lý của cán bộ Tư pháp xã:

Cán bộ Tư pháp xã từ trước đến nay chưa được tiêu chuẩn hoá, phần lớn cán bộ có trình độ văn hoá cấp III (khoảng 70-80%), còn lại là văn hoá cấp II và phổ thông cơ sở. Hầu hết cán bộ Tư pháp xã chưa qua đào tạo luật, thậm chí không được bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ do tính chất không ổn định và kiêm nhiệm của cán bộ tư pháp xã.

1.2. Thực trạng hoạt động của Ban Tư pháp

* Ban Tư pháp giúp Uỷ ban nhân dân cấp xã thực hiện quản lý nhà nước về các công việc tư pháp.

Để thực hiện quản lý nhà nước về các công việc tư pháp ở cơ sở, Ban Tư pháp giúp Uỷ ban nhân dân cấp xã tổ chức thực hiện các công việc sau:

- Xây dựng kế hoạch định kỳ về công tác Tư pháp báo cáo Uỷ ban nhân dân và cơ quan Tư pháp cấp trên;

- Tổ chức triển khai các công việc về tư pháp theo kế hoạch đã được duyệt;

- Kiểm tra các hoạt động thuộc lĩnh vực quản lý của Ban Tư pháp;

- Tổ chức sơ kết, tổng kết, đáng giá về công tác tư pháp cơ sở.

* Ban Tư pháp giúp Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn soạn thảo ban hành các văn bản pháp quy theo thẩm quyền.

Các văn bản do Ban tư pháp giúp UBND xã, phường, thị trấn soạn thảo chỉ giới hạn thực hiện trong phạm vi xã, phường, thị trấn. Ngoài ra, nhiều Ban Tư pháp đã giúp Uỷ ban nhân dân hoặc được Uỷ ban nhân dân giao trực tiếp tổ chức lấy ý kiến của nhân dân tham gia đóng góp vào các dự thảo văn bản pháp luật của Nhà nước như các Bộ luật, các Luật, các Pháp lệnh khác... do các cơ quan Nhà nước cấp trên trưng cầu.

Dưới sự chỉ đạo của Sở Tư pháp và hướng dẫn của Phòng Tư pháp cấp huyện, một số Ban Tư pháp thực hiện xây dựng và quản lý tủ sách pháp luật ở cơ sở, đồng thời thực hiện việc rà soát và sắp xếp các văn bản pháp quy của địa phương, phục vụ cho việc cải cách thủ tục hành chính theo Nghị quyết số 38/CP của Chính phủ. Thông qua công tác rà soát văn bản, nhiều địa phương đã phát hiện hàng ngàn văn bản cấp xã có nội dung và hình thức không phù hợp với pháp luật hoặc ban hành sai thẩm quyền. Trên cơ sở đó các Ban tư pháp đã kiến nghị với Uỷ ban nhân dân xã sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ những văn bản sai trái đó.

* Ban Tư pháp giúp Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhân dân; "quản lý Tủ sách pháp luật và hàng ngày tổ chức phục vụ cho cán bộ, nhân dân có nhu cầu nghiên cứu trực tiếp đọc những văn bản pháp luật của Nhà nước".

Thực tiễn hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho nhân dân ở cơ sở trong thời gian qua cho thấy Ban Tư pháp triển khai các công việc sau:

- Xây dựng chương trình, kế hoạch phổ biến, giáo dục ngắn hạn, dài hạn và đột xuất theo hướng dẫn của Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp cấp huyện và theo yêu cầu nhiệm vụ chính trị của xã, phường, thị trấn;

- Tổ chức phối hợp, hướng dẫn các cơ quan, đoàn thể, cụm dân cư, trường học ... thực hiện chương trình, kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật đã được Uỷ ban nhân dân xã thông qua;

- Quản lý Tủ sách pháp luật ở xã, phường (xây dựng nội quy về sử dụng, khai thác tủ sách; bổ sung cập nhật văn bản pháp luật; bảo quản tủ sách...) và tổ chức phục vụ hàng ngày cho cán bộ, nhân dân có nhu cầu nghiên cứu được trực tiếp đọc những văn bản pháp luật của Nhà nước;

- Sơ kết, tổng kết công tác phổ biến, giáo dục pháp luật ở địa phương.

Trong thời gian qua phần lớn các Ban Tư pháp đã biết bám sát quá trình xây dựng pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ chính trị của địa phương, chủ động, sáng tạo, biết lựa chọn nội dung, hình thức tuyên truyền thích hợp với từng loại đối tượng dân cư, từng độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp ở địa phương... và phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức có liên quan để tổ chức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật có hiệu quả. Có thể nói đây là nhiệm vụ mà tất cả các Ban Tư pháp trong toàn quốc đều triển khai thực hiện và thực hiện có hiệu quả nhất so với các nhiệm vụ khác của Ban Tư pháp.

* Ban Tư pháp giúp Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn giúp Uỷ ban nhân dân thực hiện việc quản lý và đăng ký hộ tịch; quản lý lý lịch tư pháp và thống kê tư pháp.

Trong quá trình giúp Uỷ ban nhân dân cấp xã Cán bộ hộ tịch - tư pháp của Ban Tư pháp có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:

- Thụ lý hồ sơ, xác minh, kiểm tra và đề xuất Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp xã xem xét quyết định việc đăng ký hộ tịch;

- Thường xuyên kiểm tra và đăng ký kịp thời các sự kiện hộ tịch phát sinh trong địa phương mình;

- Phối hợp với các cơ quan có liên quan trong việc báo cáo thống kê chính xác các số liệu hộ tịch theo định kỳ sáu tháng và hàng năm;

- Phổ biến, vận động nhân dân chấp hành các quy định của pháp luật về hộ tịch;

- Sử dụng các biểu mẫu hộ tịch theo quy định của Bộ Tư pháp;

- Lưu trữ sổ sách, hồ sơ hộ tịch.

Về công tác quản lý lý lịch tư pháp và thống kê tư pháp: nhiệm vụ này của Ban Tư pháp được quy định trong Thông tư liên tịch số 12/TTLB, nhưng hầu hết các Ban Tư pháp trong toàn quốc chưa triển khai thực hiện. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng này chủ yếu là do nhiệm vụ hoàn toàn mới mẻ, Nhà nước chưa có một văn bản quy phạm pháp luật quy định hoặc hướng dẫn các vấn đề về quản lý lý lịch tư pháp và công tác thống kê tư pháp.

* Ban Tư pháp giúp Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn quản lý về tổ chức và hướng dẫn hoạt động cho các Tổ hoà giải ở cơ sở theo sự chỉ đạo của các cơ quan tư pháp cấp trên; giải quyết khiếu nại, tố cáo của nhân dân ở cơ sở khi được Uỷ ban nhân dân giao cho; đồng thời trực tiếp thực hiện việc hoà giải các vụ việc do Tổ hoà giải chuyển lên hoặc thuộc thẩm quyền của Uỷ ban nhân dân.

Thực hiện nhiệm vụ này, Ban Tư pháp có trách nhiệm thực hiện các công việc sau đây:

- Tham mưu cho Uỷ ban nhân dân xã, phường trong việc xây dựng các Tổ hoà giải, công nhận và miễn nhiệm thành viên Tổ hoà giải;

- Tổ chức bồi dưỡng nâng cao kiến thức pháp luật và kỹ năng hoạt động hoà giải cho các thành viên của Tổ hoà giải;

- Cung cấp tài liệu, sách báo pháp lý cần thiết để các thành viên Tổ hoà giải thực hiện nhiệm vụ của mình;

- Hướng dẫn, giúp đỡ các Tổ hoà giải hoạt động thường xuyên và có hiệu quả;

- Tổ chức tổng kết, sơ kết thực tiễn và phổ biến kinh nghiệm, bài học thực tế trong hoạt động hoà giải ở cơ sở, để nâng cao hiệu quả hoạt động của các Tổ hoà giải;

- Tổ chức việc phối hợp chặt chẽ và tranh thủ sự ủng hộ của các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương trong công tác hoà giải;

- Báo cáo kết quả việc kiện toàn tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải với Uỷ ban nhân dân cấp xã và Phòng tư pháp cấp huyện; đề nghị Uỷ ban nhân dân và cơ quan tư pháp cấp trên khen thưởng các thành viên hoặc Tổ hoà giải có thành tích và tham gia tích cực trong hoạt động hoà giải.

Những địa phương không thành lập tổ chức hoà giải thành hai cấp thì Ban Tư pháp trong nhiều trường hợp được Uỷ ban nhân dân cấp xã giao cho nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo của nhân dân đối với những vụ việc thuộc thẩm quyền của Uỷ ban nhân dân hoặc trực tiếp hoà giải các tranh chấp ở địa phương khi:

- Các bên tranh chấp không đồng ý để Tổ hoà giải tiến hành hoà giải mà đưa thẳng việc tranh chấp lên chính quyền xã, phường, thị trấn và yêu cầu hoà giải;

- Những vụ tranh chấp mà các bên tranh chấp không đồng ý với kết quả hoà giải của Tổ hoà giải (nghĩa là các vụ việc mà Tổ hoà giải giải quyết không thành) và 2 bên yêu cầu chính quyền xã, phường, thị trấn giải quyết;

- Những vụ việc do Toà án nhân dân cấp huyện chuyển đến. Đó là các vụ việc mà các bên tranh chấp trực tiếp khiếu kiện đến Toà án cấp huyện, nhưng Toà án thấy phải hoà giải theo thủ tục tố tụng và còn có khả năng hoà giải được ở xã, phường, thị trấn, được các đương sự chấp nhận thì Toà án cấp huyện sẽ chuyển về cho xã, phường để hoà giải.

Từ năm 1993 đến nay, theo quy định của Nghị định số 38/CP và Thông tư liên bộ số 12/TTLB ngành Tư pháp có nhiệm vụ quản lý, chỉ đạo, hướng dẫn, tổng kết công tác hoà giải ở cơ sở. Hoạt động hoà giải ở cơ sở đã góp phần quan trọng vào việc giải quyết tranh chấp, mâu thuẫn trong cộng đồng dân cư, góp phần phòng ngừa vi phạm pháp luật xảy ra và đã làm giảm đáng kể số vụ việc phải đưa đến Toà án xét xử. Hoạt động của tổ hoà giải đã khẳng định được vị trí, vai trò trong đời sống xã hội.

* Ban Tư pháp giúp Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn trong việc tổ chức phối hợp việc thi hành án ở địa phương theo quy định của pháp luật.

Trong công tác thi hành án hình sự:

- Theo dõi, giám sát việc cải tạo của những người được hưởng án treo hoặc bị phạt cải tạo không giam giữ;

- Đảm nhiệm việc thi hành án quản chế, cấm cư trú, tước một số quyền công dân, cấm đảm nhiệm một số chức vụ hoặc cấm làm một số nghề nhất định;

- Quản lý người được hoãn hoặc được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù;

- Thi hành hình phạt quản chế đối với người bị phạt quản chế sau khi chấp hành xong hình phạt tù;

- Phối hợp cùng Ban giám thị trại giam giúp đỡ người đã chấp hành xong hình phạt tù trở về sống bình thường trong xã hội;

- Xem xét, nhận đơn xin xoá án của người bị kết án.

Trong công tác thi hành án dân sự:

- Trực tiếp hoặc phối hợp với các tổ chức, các đoàn thể quần chúng, cán bộ cơ sở giáo dục, thuyết phục người phải thi hành án tự nguyện thi hành án;

- Cung cấp tài liệu để xác minh địa chỉ, tài sản, thu nhập của người phải thi hành án cho cơ quan thi hành án;

- Phối hợp với cơ quan thi hành án xử lý tài sản, tang vật và những việc khác có liên quan đến việc thi hành án;

- Tham gia chứng kiến việc cưỡng chế thi hành án, kê biên tài sản... của người phải thi hành án;

- Chuyển cho cơ quan thi hành án khoản tiền người phải thi hành án bị trừ vào thu nhập do mình đang quản lý.

Bên cạnh đó, Ban Tư pháp còn giúp Uỷ ban nhân dân thực hiện việc tống đạt các giấy tờ tư pháp như: tống đạt giấy triệu tập bị can, giấy triệu tập người làm chứng, giấy báo gọi đương sự giải quyết việc thi hành án.

Thực tiễn thực hiện nhiệm vụ này trong thời gian qua cho thấy hầu hết các Ban Tư pháp trong cả nước chỉ giúp Uỷ ban nhân dân thực hiện hoặc phối hợp với các cơ quan hữu quan thực hiện công tác thi hành án dân sự và tống đạt các giấy tờ theo yêu cầu của các cơ quan tố tụng. Còn trong lĩnh vực thi hành án hình sự các Uỷ ban nhân dân thường giao cho Công an xã đảm nhận. Nguyên nhân chủ yếu có tình trạng trên là do Ban Tư pháp không có cán bộ chuyên trách hoặc quan niệm của cấp uỷ và chính quyền địa phương cho rằng đó là nhiệm vụ của Công an xã.

Thực tế hoạt động phối hợp công tác giữa cơ quan thi hành án với Ban Tư pháp và Tổ hoà giải thời gian qua đã đạt những kết quả khả quan, phát huy được sức mạnh và trách nhiệm của bộ máy chính quyền địa phương và vai trò tích cực của các cơ quan, tổ chức hữu quan; trong đó có Ban Tư pháp và Tổ hoà giải. Một số địa phương xây dựng được quy chế phối hợp công tác giữa cơ quan thi hành án với cơ quan tư pháp.

Công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về thi hành án thông qua Ban Tư pháp và Tổ hoà giải đã được thực hiện, có nơi tổ chức những cuộc thi tìm hiểu pháp luật, trong đó có pháp luật thi hành án, nhằm tạo điều kiện để nhân dân hiểu và thi hành pháp luật.

Tuy nhiên, sự phối hợp hoạt động giữa cơ quan thi hành án với các cơ quan tư pháp và hoà giải còn những bất cập, ảnh hưởng không nhỏ đến tiến trình thi hành án, cũng như hoạt động tư pháp và tuân theo pháp luật.

* Ngoài các nhiệm vụ được nêu trên đây, Ban Tư pháp giúp Uỷ ban nhân dân cùng cấp giao thực hiện một số nhiệm vụ sau:

- Phối hợp với cơ quan công an và Mặt trận tổ quốc giúp Uỷ ban nhân dân cùng cấp thực hiện việc áp dụng giáo dục tại xã, phường đối với người nhiều lần có hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục, hoặc người nghiện ma tuý, người mại dâm chưa đến mức đưa vào cơ sở chữa bệnh.

- Giúp Uỷ ban nhân dân cấp xã thực hiện các công việc về công chứng thuộc thẩm quyền Uỷ ban nhân dân xã, bao gồm:

+ Chứng thực di chúc;

+ Chứng thực việc từ chối nhận di sản;

+ Chứng thực các việc khác theo quy định của pháp luật (chứng nhận bản sao của các giấy tờ do Uỷ ban nhân dân cấp xã cấp...). Trong thực tiễn, ở những địa phương không có cán bộ tư pháp xã chuyên trách, nhiệm vụ này thường được giao cho Thư ký Uỷ ban nhân dân thực hiện.

Trong thực tiễn, tuỳ khả năng đảm nhận công việc mà Ban Tư pháp còn được Uỷ ban nhân dân giao tham gia thực hiện một số công tác khác thuộc thẩm quyền cuả Uỷ ban nhân dân xã như công tác giám hộ và bảo đảm giao lưu dân sự theo quy định của Bộ luật dân sự; công tác tiếp dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo của nhân dân ở địa phương và làm tư vấn cho Uỷ ban nhân dân về các vấn đề pháp lý...

Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, hoạt động của Ban tư pháp còn gặp phải những khó khăn, vướng mắc sau đây:

- Mô hình tổ chức, cơ cấu tổ chức, số lượng và chất lượng cán bộ của Ban Tư pháp trong toàn quốc không thống nhất và ngay trong một tỉnh, một thành phố cũng không thống nhất do không có văn bản hướng dẫn thống nhất. Ngay Thông tư liên bộ số 12/TTLB chỉ hướng dẫn về chức năng, nhiệm vụ của Ban Tư pháp mà không hướng dẫn về cơ cấu tổ chức và biên chế cho Ban Tư pháp.

- Một số xã thuộc một số tỉnh đến nay vẫn chưa thành lập Ban Tư pháp; chức năng, nhiệm vụ Tư pháp ở xã hầu như bỏ trống hoặc giao cho cơ quan khác như Công an xã hoặc Văn phòng Uỷ ban nhân dân xã thực hiện.

- Nhiệm vụ, quyền hạn của Ban tư pháp quy định trong Thông tư Liên Bộ số 12/TTLB còn chung chung, chưa đầy đủ, cụ thể và được quy định ở rất nhiều văn bản pháp luật khác nhau cần được hệ thống và cụ thể hoá làm cơ sở pháp lý cho việc kiện toàn tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của tư pháp xã.

- Phần lớn các Ban Tư pháp không có cán bộ chuyên trách được chuyên môn hoá, ổn định để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Ban Tư pháp. Trưởng Ban Tư pháp là Chủ tịch hoặc Phó chủ tịch Uỷ ban nhân dân xã thay đổi theo nhiệm kỳ của Uỷ ban nhân dân xã; các thành viên của các tổ chức khác cũng vậy. Ngay cả công tác quản lý và đăng ký hộ tịch cũng không có hộ tịch viên thực hiện, nhiều địa phương vẫn giao cho Công an xã hoặc thư ký Uỷ ban nhân dân thực hiện. Ban Tư pháp là cơ quan chuyên môn của Uỷ ban nhân dân xã nhưng hoạt động như một hiệp hội gồm các thành viên kiêm nhiệm và vì vậy hoạt động không có hiệu quả.

- Cán bộ Tư pháp xã chưa được đào tạo và tiêu chuẩn hoá, do vậy, chất lượng cán bộ yếu, thậm chí chưa được bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, lại không ổn định, thay đổi thường xuyên, nên Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp dù có cố gắng bồi dưỡng đến đâu cũng không đáp ứng được nhu cầu chất lượng cán bộ Tư pháp xã.

2. Thực trạng tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải

2.1. Thực trạng tổ chức của tổ hoà giải.

Sau 5 năm thực hiện kiện toàn tổ chức và tăng cường hoạt động hoà giải^{(^[3])}, cả nước đã xây dựng và kiện toàn được hơn 80.000 Tổ hoà giải, với tổng số gần 400.000 tổ viên. Nhiều tỉnh, thành phố xây dựng được hàng nghìn tổ hoà giải ở hầu hết tất cả các xóm, thôn, làng, bản, ấp, tổ dân phố v.v... trên địa bàn tỉnh, thành phố với hàng ngàn người tham gia.

- Về mô hình tổ chức của Tổ hoà giải:

Mô hình Tổ hoà giải trong cả nước rất phong phú. Ở phần lớn các địa phương Tổ hoà giải được xác định là tổ chức quần chúng của nhân dân và được thành lập độc lập theo đơn vị dân cư: tổ dân phố, cụm dân cư (đối với phường, thị trấn) và xóm, thôn, làng, bản, ấp, khoảnh tre... (đối với xã ở các vùng nông thôn, miền núi). Một số địa phương, ở thành phố, thị xã, thị trấn thành lập Tổ hoà giải theo đơn vị dân cư lớn hơn như Tổ hoà giải ở cấp phường, thị trấn; Tổ hoà giải theo khu phố và phường ... Ở một số địa phương không thành lập Tổ hoà giải độc lập mà ghép Tổ hoà giải với một tổ chức khác, hay nói cách khác là giao nhiệm vụ hoà giải các tranh chấp ở cơ sở cho tổ chức khác (Tổ dân phố, Hội đồng bảo vệ an ninh trật tự, Ban an ninh thôn…).

Ngoài ra, ở một số địa phương tổ chức hoà giải được thành lập theo hai cấp: cấp phường, xã, khu phố có Hội đồng hoà giải hay Ban hoà giải và cấp Tổ dân phố, xóm, ấp ... có Tổ hoà giải.

- Về cơ cấu và số lượng Tổ viên Tổ hoà giải: Xuất phát từ vị trí, vai trò của Tổ hoà giải là tổ chức quần chúng của nhân dân, do nhân dân lập nên ở cơ sở, nên cơ cấu tổ viên của Tổ hoà giải trong cả nước rất phong phú, đa dạng cả về giới tính và cả về cơ cấu xã hội, nghĩa là có nam, có nữ; có già, có trẻ; có đảng viên, đoàn viên; có người dân tộc; có người đang là công chức nhà nước, có người đã nghỉ hưu; có nông dân, cựu chiến binh, luật gia... phù hợp với đặc điểm của từng cộng đồng dân cư.

Tổ trưởng Tổ hoà giải thường là Trưởng cụm dân cư như: Trưởng thôn, Trưởng xóm, Tổ trưởng tổ dân phố, Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc, Bí thư chi bộ, Bí thư đoàn thanh niên, Chủ tịch Hội phụ nữ, Chủ tịch Hội cựu chiến binh v.v...; ở miền núi nhiều nơi tộc trưởng, già làng làm Tổ trưởng v.v...

Số lượng tổ viên của Tổ hoà giải rất đa dạng, phần lớn các Tổ hoà giải có từ 3-5 tổ viên; một số địa phương Tổ hoà giải có từ 3-10 tổ viên; có một số Tổ hoà giải ở một số tỉnh có từ 16 - 18 tổ viên. Tuy nhiên, một số Tổ hoà giải ở một số địa phương chỉ có một đến 2 tổ viên và có nơi còn chưa thành lập Tổ hoà giải.

2.2. Tình hình hoạt động của Tổ hoà giải ở cơ sở.

2.2.1. Về nhiệm vụ của Tổ hòa giải:

a- Hoà giải những xích mích trong quan hệ hôn nhân gia đình, trong sinh hoạt cộng đồng dân cư;

b- Hoà giải các mâu thuẫn, tranh chấp về tài sản và các quyền lợi khác trong nhân dân;

c- Thông qua công tác hoà giải, giáo dục, vận động nhân dân nghiêm chỉnh chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước;

Thực hiện các nhiệm vụ trên, Tổ hoà giải chỉ giải quyết những vi phạm và tranh chấp nhỏ trong nhân dân.

Trong quá trình triển khai thực hiện, nhiều địa phương gặp lúng túng khi xác định phạm vi hoạt động của Tổ hoà giải vì khái niệm “những vi phạm và tranh chấp nhỏ trong nhân dân” chưa được xác định rõ trong lý luận cũng như trong thực tiễn và chưa được ghi nhận trong văn bản pháp luật nào. Theo hướng dẫn của một số Sở tư pháp như Hà nội, thành phố Hồ Chí Minh thì những loại việc sau đây không thuộc phạm vi hoà giải của Tổ hoà giải:

- Các vụ, việc phạm pháp hình sự;

- Các vi phạm hành chính thuộc thẩm quyền xử lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền;

- Các vi phạm kỷ luật trong nội bộ cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội; các tranh chấp về tiền công, tiền lương...trong các doanh nghiệp...⁽¹⁾.

Theo đề tài, hướng dẫn trên chưa đầy đủ vì theo pháp luật tố tụng dân sự, hôn nhân gia đình và đất đai có một số vụ việc hoặc tranh chấp dân sự, hôn nhân gia đình kể cả Toà án cũng không được tiến hành thủ tục hoà giải, mà tiến hành điều tra xét xử theo thẩm quyền.

Nhìn chung, dưới sự chỉ đạo và hướng dẫn của các cơ quan Tư pháp, tổ chức tổ hoà giải trong cả nước đã được kiện toàn và được tăng cường cả về số lượng và chất lượng. Hiệu quả hoạt động của Tổ hoà giải được nâng cao, khẳng định vị trí, vai trò của Tổ hoà giải trong đời sống xã hội, góp phần to lớn vào việc củng cố đoàn kết nhân dân, nâng cao hiểu biết, nhận thức về pháp luật của nhân dân; ngăn ngừa kịp thời những hành vi vi phạm pháp luật và phạm tội, góp phần vào việc giữ vững trật trự, an toàn xã hội ở cơ sở; giảm bớt nhiều vụ việc phải đưa lên Toà án nhân dân cấp huyện giải quyết, mang lại lợi ích kinh tế, xã hội và tinh thần cho Nhà nước và toàn xã hội.

Tuy nhiên, công tác hoà giải ở cơ sở còn có những khó khăn và tồn tại sau đây:

- Mô hình, cơ cấu tổ chức của Tổ hoà giải trong cả nước rất đa dạng, chưa có một mô hình thống nhất.

- Cơ chế quản lý tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải chưa được xác định rõ ràng, cụ thể. Vì vậy, một số địa phương còn lúng túng trong quá trình xây dựng tổ chức và hướng dẫn hoạt động cho Tổ hoà giải nên chậm kiện toàn tổ chức và hiệu quả hoạt động không cao.

- Kinh phí cho hoạt động hoà giải hầu như không có, hầu hết cán bộ hoà giải phải bỏ tiền túi dành dụm được và dành nhiều thời gian của mình phục vụ cho công tác hoà giải. Vì vậy, không động viên, khuyến khích được hoạt động hoà giải. Hoạt động hoà giải thời gian qua chủ yếu dựa trên lòng nhiệt tình và đạo đức tốt đẹp của tổ viên.

- Tổ viên Tổ hoà giải hầu như không có kiến thức pháp luật, việc tổ chức bồi dưỡng kiến thức pháp luật và hướng dẫn nghiệp vụ cho Tổ hoà giải của các cơ quan Tư pháp địa phương còn có hạn chế.

Nguyên nhân của những tồn tại trên đây là:

- Nhà nước chưa có văn bản pháp luật quy định cụ thể về tổ chức, cơ chế quản lý và hoạt động của Tổ hoà giải;

- Sự nhận thức của các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị xã hội từ Trung ương đến địa phương về vai trò công tác hoà giải ở cơ sở không đồng đều và chưa thống nhất nên chưa có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các Ban, ngành, đoàn thể ở các cấp trong việc quản lý, chỉ đạo và hướng dẫn hoạt động hoà giải.

- Cấp ủy và chính quyền nhiều địa phương chưa thật sự quan tâm kiện toàn, củng cố các cơ quan Tư pháp các cấp (đặc biệt là Tư pháp cấp huyện và Tư pháp xã) đủ sức chỉ đạo và hướng dẫn nghiệp vụ cho Tổ hoà giải ở cơ sở và chưa quan tâm tạo điều kiện về cơ sở vật chất, kinh phí hoạt động cho Tổ hoà giải.

- Cơ quan Tư pháp các cấp được giao nhiệm vụ quản lý, chỉ đạo và hướng dẫn hoạt động hoà giải ở cơ sở, nhưng chưa thực sự quan tâm chỉ đạo, hướng dẫn thường xuyên và kịp thời.

3. Phương hướng hoàn thiện tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban tư pháp và Tổ hoà giải trong giai đoạn hiện nay

A. Ban tư pháp

1. Đổi mới thể chế về tổ chức và hoạt động của Ban Tư pháp.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến mô hình tổ chức của Ban Tư pháp không thống nhất, không ổn định và hiệu quả hoạt động không cao là do chưa có một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, đồng bộ và phù hợp; chưa xác định rõ cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ chế quản lý và mối quan hệ của Ban Tư pháp. Vì vậy, hoàn thiện cơ sở pháp lí cho tổ chức và hoạt động của Ban Tư pháp vừa là yêu cầu cấp bách do thực tiễn khách quan đòi hỏi, vừa là phương hướng đổi mới, hoàn thiện tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Tư pháp. Theo đề tài, xuất phát từ vai trò, vị trí quan trọng của công tác Tư pháp ở cơ sở, văn bản pháp luật mới thay thế Nghị định số 38/CP và Thông tư liên Bộ số 12/TTLB không chỉ xác định địa vị pháp lý, mà còn hệ thống hoá, xác định đầy đủ, cụ thể chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức bộ máy, biên chế của Ban Tư pháp.

2. Hoàn thiện mô hình, cơ cấu tổ chức của Ban Tư pháp.

Về mô hình và cơ cấu tổ chức của Ban Tư pháp:

Xuất phát từ đặc điểm, vị trí, vai trò cuả Ban Tư pháp là cơ quan chuyên môn của Uỷ ban nhân dân cấp xã, là đơn vị cơ sở thuộc hệ thống ngành Tư pháp, nên mô hình tổ chức Ban Tư pháp đang tồn tại và hoạt động như hiện nay là phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam. Mô hình này cần được tiếp tục kế thừa, nhưng cần được củng cố, kiện toàn và hoàn thiện để nâng cao hiệu lực bộ máy và hiệu quả hoạt động, sao cho Ban Tư pháp thực sự trở thành cơ quan chuyên môn của Uỷ ban nhân dân xã theo đúng nghĩa của nó, khắc phục tình trạng tổ chức Ban Tư pháp mang tính hình thức và hoạt động như một hiệp hội hiện nay.

Kế thừa cơ cấu truyền thống của Ban Tư pháp hiện nay ở phần lớn các địa phương, Ban Tư pháp nên có ít nhất một Trưởng ban và 2 thành viên (là cán bộ chuyên trách). Trong đó, Trưởng Ban Tư pháp do Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp xã đảm nhiệm; Phó Trưởng Ban Tư pháp là một trong hai cán bộ tư pháp chuyên trách có tiêu chuẩn tương đương với tiêu chuẩn nghiệp vụ của chuyên viên hay cán sự pháp lý và được tiêu chuẩn hoá, chuyên môn hoá làm công tác Tư pháp xã. Ngoài ra, Ban Tư pháp có thể được bổ sung thêm một đến hai thành viên làm việc kiêm nhiệm là Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc, Bí thư Chi bộ, Chủ tịch Hội phụ nữ, Bí thư Đoàn thanh niên...

3. Xác định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Tư pháp

Ngoài 6 nhiệm vụ quy định tại Thông tư liên Bộ số 12/TTLB ngày 26/7/1993 của Bộ Tư pháp và Ban Tổ chức Cán bộ Chính phủ, cần bổ sung thêm các nhiệm vụ, quyền hạn sau:

- Quản lý tủ sách pháp luật và hàng ngày tổ chức phục vụ cho cán bộ, nhân dân có nhu cầu nghiên cứu trực tiếp đọc những văn bản pháp luật của Nhà nước.

- Giúp Uỷ ban nhân dân cấp xã trong việc thi hành án hình sự, bao gồm các nhiệm vụ như: Theo dõi, giám sát việc cải tạo của những người được hưởng án treo hoặc bị phạt cải tạo không giam giữ; đảm nhiệm việc thi hành án quản chế, cấm cư trú, tước một số quyền công dân, cấm đảm nhiệm một số chức vụ hoặc cấm làm một số nghề nhất định; quản lý người được hoãn hoặc được tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù; thi hành hình phạt quản chế đối với người bị phạt quản chế sau khi chấp hành xong hình phạt tù; phối hợp cùng Ban giám thị trại giam giúp đỡ người đã chấp hành xong hình phạt tù trở về sống bình thường trong xã hội; xem xét, nhận đơn xin xoá án của người bị kết án...

- Phối hợp với cơ quan công an và Mặt trận tổ quốc cùng cấp giúp Uỷ ban nhân dân thực hiện việc áp dụng giáo dục tại xã, phường đối với người nhiều lần có hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục, hoặc người nghiện ma tuý, người mại dâm chưa đến mức đưa vào cơ sở chữa bệnh.

- Giúp Uỷ ban nhân dân xã thực hiện các công việc về công chứng thuộc thẩm quyền Uỷ ban nhân dân xã như: Chứng thực di chúc; chứng thực việc từ chối nhận di sản và chứng thực các việc khác theo quy định của pháp luật (chứng nhận bản sao các giấy tờ do Uỷ ban nhân dân cấp xã cấp...).

- Trực tiếp thực hiện việc hoà giải những vụ việc do Tổ hoà giải chuyển lên hoặc những vụ việc thuộc thẩm quyền hoà giải của Uỷ ban nhân dân xã...

- Tuỳ khả năng đảm nhận công việc mà Ban Tư pháp còn được Uỷ ban nhân dân cùng cấp giao tham gia thực hiện một số công tác khác thuộc thẩm quyền cuả Uỷ ban nhân dân xã như công tác giám hộ và bảo đảm giao lưu dân sự theo quy định của Bộ luật Dân sự; công tác tiếp dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo của nhân dân ở địa phương và làm tư vấn cho Uỷ ban nhân dân về các vấn đề pháp lý...

4. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ công tác tư pháp cho cán bộ tư pháp xã.

Việc tổ chức đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật và phổ biến kinh nghiệm thực tiễn trong công tác tư pháp xã phải làm thường xuyên, dưới nhiều hình thức khác nhau: tập trung, tại chức v.v... Để việc đào tạo, bồi dưỡng đạt kết quả Bộ Tư pháp phải xây dựng chương trình, hướng dẫn nội dung đào tạo, bồi dưỡng và tổ chức thực hiện thống nhất trong cả nước; trên cơ sở đó các cơ quan tư pháp địa phương xây dựng kế hoạch và cụ thể hoá chương trình, nội dung đào tạo bồi dưỡng cho phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương mình.

B. Tổ hoà giải

1. Đổi mới thể chế về tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến mô hình tổ chức của Tổ hoà giải không thống nhất, không ổn định và hiệu quả hoạt động không cao là do chưa có một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, đồng bộ điều chỉnh quan hệ hoà giải của Tổ hoà giải. Vì vậy, hoàn thiện cơ sở pháp lí cho tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải vừa là yêu cầu cấp bách do thực tiễn khách quan đòi hỏi, vừa là phương hướng hoàn thiện tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Tổ hoà giải. Để hoàn thiện thể chế về tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải đòi hỏi Nhà nước phải sớm ban hành các văn bản quy phạm pháp luật cụ thể hoá Pháp lệnh về tổ chức và hoạt động hoà giải ở cơ sở, quy định về trình tự, thủ tục tiến hành hoà giải; thủ tục bầu, miễn nhiệm tổ trưởng và tổ viên Tổ hoà giải; khen thưởng trong công tác hoà giải... đặc biệt là quy định cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội trong công tác hoà giải, tạo điều kiện cho việc củng cố, phát triển Tổ hoà giải và nâng cao hiệu quả hoạt động hoà giải ở cơ sở.

2. Hoàn thiện mô hình, cơ cấu tổ chức, cơ chế thành lập Tổ hoà giải.

Về mô hình tổ chức Tổ hoà giải:

Trong những năm qua có thể khẳng định rằng mô hình Tổ hoà giải một cấp được thành lập ở Tổ dân phố, chung cư, nhà tập thể và các cụm dân cư khác (đối với đô thị) và ở thôn, xóm, bản, ấp, tổ đội sản xuất, khoảnh tre... (đối với nông thôn và miền núi) như đang tồn tại và hoạt động ở phần lớn các địa phương hiện nay là phù hợp và hiệu quả nhất. Vì vậy, mô hình này đã được tiếp tục kế thừa để củng cố, kiện toàn và được ghi nhận trong Pháp lệnh về tổ chức và hoạt động hoà giải ở cơ sở để áp dụng thống nhất trong cả nước.

Có một số ý kiến đề xuất về mô hình tổ chức hoà giải nên thành lập thành hai cấp: Ban hoà giải (hay Hội đồng hoà giải) ở cấp xã, phường, thị trấn và Tổ hoà giải ở cấp thôn, xóm, bản, ấp... Tuy nhiên, mô hình này có nhiều điểm hạn chế dẫn đến Ban hoà giải cấp xã không thể hiện được những đặc trưng cơ bản của Tổ hoà giải ở cơ sở; không mang tính chất là tổ chức của quần chúng nhân dân, do nhân dân xây dựng nên. Tổ chức và hoạt động của Ban hoà giải không dựa trên cơ sở tự nguyện, dễ dẫn đến vi phạm nguyên tắc hoà giải hoặc lạm dụng thẩm quyền trong quá trình hoà giải.

Về cơ cấu tổ chức của Tổ hoà giải:

Kế thừa cơ cấu truyền thống của Tổ hoà giải hiện nay ở phần lớn các địa phương, Tổ hoà giải nên có trung bình từ 3 đến 6 thành viên. Trong đó, Tổ trưởng Tổ hoà giải thường là Trưởng thôn, Trưởng xóm, Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc, Bí thư Chi bộ, Chủ tịch Hội phụ nữ, Bí thư Đoàn thanh niên... Ở miền núi có Tộc trưởng hoặc Già làng làm tổ trưởng. Còn các thành viên của Tổ hoà giải phải là những người có phẩm chất đạo đức, có tình cảm trong sáng, có uy tín rộng, có nhiệt tình, được bồi dưỡng kiến thức pháp lý cần thiết, có kinh nghiệm trong cuộc sống, có tinh thần trách nhiệm xây dựng cộng đồng và có khả năng cảm hoá, vận động, thuyết phục nhân dân thực hiện đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, được nhân dân tin cậy, yêu mến, được nhân dân ở cơ sở lựa chọn cử ra không phân biệt dân tộc, tôn giáo, tuổi tác, giới tính và cơ cấu xã hội.

Về cơ chế thành lập Tổ hoà giải:

Theo truyền thống, Tổ hoà giải với tính chất là tổ chức quần chúng, do nhân dân tự tổ chức nên và hoạt động theo phương châm tự nguyện, vì vậy, không nên áp dụng bất cứ hình thức áp đặt nào. Tổ hoà giải cần được thành lập độc lập và tổ chức hoạt động dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ của các cơ quan Tư pháp các cấp như ở phần lớn các địa phương hiện nay. Một số địa phương ghép Tổ hoà giải với Tổ dân phố, hoặc Hội đồng an ninh nhân dân... thực chất là giao nhiệm vụ hoà giải cho các tổ chức nói trên. Cơ chế này có những ưu điểm nhất định như không cồng kềnh, thể hiện mối quan hệ, phối hợp chặt chẽ, thường xuyên, trực tiếp giữa cán bộ chính quyền (Tổ trưởng dân phố, Trưởng thôn...) với quần chúng nhân dân thông qua đại diện của mình ở Tổ dân phố. Nhưng thiết chế này mang tính chất chính quyền hơn là tính nhân dân vốn là bản chất của Tổ hoà giải và dễ dẫn tới tình trạng phân xử mâu thuẫn, tranh chấp nhiều hơn là hoà giải các tranh chấp vốn là nhiệm vụ của Tổ hoà giải.

3. Xác định trình tự tiến hành hoà giải:

Việc hoà giải được tiến hành theo yêu cầu của các bên tranh chấp hoặc được Tổ trưởng Tổ hoà giải phân công; hoặc theo đề nghị của các cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân khác; hoặc hoà giải viên chủ động tiến hành hoà giải theo sáng kiến của mình, khi trực tiếp chứng kiến hoặc phát hiện vi phạm pháp luật hay tranh chấp nhỏ trong nhân dân mà thấy cần thiết phải hoà giải kịp thời để ngăn chặn vi phạm pháp luật và hạn chế những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra.

Thời điểm tiến hành hoà giải được xác định vào thời điểm các đương sự yêu cầu hoặc theo sáng kiến của hoà giải viên tuỳ theo căn cứ hoà giải là theo yêu cầu của đương sự hay theo sáng kiến của hoà giải viên.

Trước khi tiến hành hoà giải, hoà giải viên phải thực hiện một số công việc chuẩn bị như: tìm hiểu nguyên nhân vụ việc; tiếp xúc, lắng nghe ý kiến của các cá nhân, tổ chức có liên quan; lựa chọn địa điểm và thời gian thuận lợi cho việc hoà giải, phù hợp với nguyện vọng của các đương sự.

Sau khi thực hiện các công việc nói trên, hoà giải viên tiến hành gặp gỡ, trao đổi ý kiến với các bên tranh chấp với sự có mặt của các đương sự hoặc hoà giải với từng đương sự tuỳ từng trường hợp cụ thể; lắng nghe ý kiến của các đương sự; phân tích, thuyết phục các bên đạt được thỏa thuận trên cơ sở bản chất và nguyên nhân vụ việc và căn cứ vào các quy định của pháp luật và đạo đức xã hội; động viên, thuyết phục các bên tự nguyện thực hiện thoả thuận đó.

4. Đổi mới cơ chế quản lý đối với tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải.

Cần phải xác định cụ thể trách nhiệm quản lý Nhà nước về tổ chức và hoạt động hoà giải là của các cơ quan quản lý Nhà nước, đặc biệt là của các cơ quan Tư pháp địa phương với chức năng là cơ quan chuyên môn giúp Uỷ ban nhân dân các cấp xây dựng tổ chức, bảo đảm cơ sở vật chất, kinh phí hoạt động và thực hiện các chế độ, chính sách đối với Tổ hoà giải; đồng thời phải quy định rõ phạm vi trách nhiệm quản lý và tham gia vào tổ chức và hoạt động hoà giải của các tổ chức chính trị - xã hội; cụ thể là xác định rõ nội dung quản lý Nhà nước của từng ngành, từng cấp: Chính phủ, ngành Tư pháp, Uỷ ban nhân dân các cấp và tổ chức chính trị - xã hội đối với tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải, tạo nên cơ chế phối hợp hoặc phân cấp rõ ràng mới có thể kiện toàn tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Tổ hoà giải.

5. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ và kỹ năng hoà giải cho tổ viên Tổ hoà giải

Việc tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật và phổ biến kinh nghiệm thực tiễn trong công tác hoà giải phải làm thường xuyên, dưới nhiều hình thức khác nhau, với sự chỉ đạo trực tiếp của Phòng Tư pháp cấp huyện, có sự phối hợp chặt chẽ của các ban, ngành, đoàn thể ở địa phương. Để việc đào tạo, bồi dưỡng đạt kết quả Bộ Tư pháp phải xây dựng chương trình, hướng dẫn nội dung đào tạo, bồi dưỡng và được tổ chức thực hiện thống nhất trong cả nước; trên cơ sở đó các cơ quan tư pháp địa phương xây dựng kế hoạch và cụ thể hoá chương trình, nội dung đào tạo bồi dưỡng cho phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương mình; các cơ quan tư pháp cấp huyện và cấp xã trực tiếp tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cho Tổ viên Tổ hoà giải ở cơ sở.

6. Bảo đảm về kinh phí hoạt động cho Tổ hoà giải

Trong thực tiễn xây dựng tổ chức và triển khai hoạt động của Tổ hoà giải có rất nhiều việc cần phải có kinh phí nhất định mới có thể triển khai thực hiện được, đó là: Tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật cần thiết và nghiệp vụ hoà giải cho Tổ viên ; Tổ chức sơ kết, tổng kết, phổ biến kinh nghiệm hoà giải; cung cấp tài liệu, văn bản pháp luật cần thiết phục vụ công tác hoà giải; giấy, bút, văn phòng phẩm phục vụ công tác hoà giải; kinh phí khen thưởng động viên, khuyến khích Tổ viên Tổ hoà giải có thành tích xuất sắc trong công tác hoà giải... Đây là những vấn đề thuộc phạm vi quản lý của Nhà nước. Do không có kinh phí hoạt động, nên Tổ hoà giải không những không thể thực hiện được những hoạt động nói trên mang tính quyết định đến chất lượng và hiệu quả hoạt động của Tổ hoà giải, mà còn không động viên, khuyến khích người tham gia hoà giải.

4. Một số kiến nghị cụ thể

1. Về tổ chức và hoạt động của Ban Tư pháp

- Kiến nghị trong thời gian trước mắt, cần sớm xây dựng và ban hành văn bản pháp luật mới thay thế Nghị định số 38/CP và Thông tư Liên bộ số 12/TTLB, trong đó quy định cụ thể về tổ chức bộ máy, biên chế; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ban Tư pháp; có văn bản hướng dẫn chức danh, tiêu chuẩn nghiệp vụ và chế độ đãi ngộ thống nhất đối với cán bộ tư pháp xã trong cả nước. Cần có chế độ bồi dưỡng đối với số cán bộ làm công tác kiêm nhiệm của Uỷ ban nhân dân xã và chế độ đối với số Uỷ viên kiêm nhiệm của Ban Tư pháp;

- Cần có định biên cán bộ xã hợp lý để tránh tình trạng chồng chéo trong công việc (Khắc phục tình trạng Phó Chủ tịch UBND xã vừa là Trưởng Công an xã, Trưởng Ban tư pháp xã, Chánh thanh tra nhân dân).

- Nên quy định cụ thể số lượng cán bộ chuyên trách của Ban Tư pháp là 2 người, với chức danh “cán bộ Tư pháp” và “cán bộ Hộ tịch”.

- Nên quy định cán bộ chuyên trách Tư pháp cấp xã là Phó Ban Tư pháp, đồng thời quy định cụ thể cơ quan có thẩm quyền bổ nhiệm chức danh: Trưởng ban, Phó ban, chuyên trách và chức danh Uỷ viên Ban Tư pháp.

- Đề nghị Nhà nước cần nghiên cứu nâng mức sinh hoạt phí để tạo điều kiện cho cán bộ xã yên tâm công tác.

- Kiến nghị Bộ Tư pháp và các cơ quan chức năng xây dựng kế hoạch, chiến lược đào tạo chức danh Tư pháp chuyên trách cấp xã dài hạn trong phạm vi cả nước; phân cấp cho Sở Tư pháp phối hợp với các cơ quan có liên quan tại địa phương tổ chức đào tạo, bồi dưỡng đối với số cán bộ chuyên trách nói riêng và cán bộ Tư pháp xã nói chung tại địa phương trên cơ sở hướng dẫn xây dựng kế hoạch và nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng; tổ chức đào tạo, bồi dưỡng riêng cho các cán bộ Tư pháp xã ở vùng sâu, vùng xa, chủ động khắc phục hoàn cảnh khó khăn của các vùng này;

- Kiến nghị với Bộ Tư pháp - Toà án nhân dân tối cao - Bộ Công an có hướng dẫn cụ thể, chi tiết trong việc trích lục và gửi bản sao Bản án, quyết định của các cơ quan Tư pháp cho Uỷ ban nhân dân xã.

- Kiến nghị, cần cấp kinh phí tương xứng cho hoạt động tuyên truyền, giáo dục pháp luật ở địa phương.

- Đề nghị các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền sớm biên soạn, in và phát hành các loại sách báo, tài liệu phù hợp để Ban Tư pháp có tài liệu tham khảo nghiên cứu phục vụ công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật ở địa phương.

2. Về tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải ở cơ sở.

- Đề nghị Chính phủ ban hành Nghị định hướng dẫn thi hành Pháp lệnh về tổ chức và hoạt động hoà giải cơ sở và các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành các văn bản quy phạm pháp cụ thể hoá Nghị định để hướng dẫn thống nhất về tổ chức và hoạt động hoà giải ở cơ sở, theo hướng xác định rõ thẩm quyền của Bộ Tư pháp, Uỷ ban nhân dân các cấp, các cơ quan Tư pháp địa phương trong quản lý Nhà nước về công tác hoà giải; cơ chế phối hợp giữa các cơ quan Nhà nước với các tổ chức chính trị - xã hội trong công tác hoà giải; thủ tục bầu và miễn nhiệm tổ trưởng và tổ viên Tổ hoà giải; trình tự tiến hành hoà giải; chế độ khen thưởng đối với các nhân, tổ chức có thành tích trong công tác hoà giải... tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, bảo đảm cho việc kiện toàn và nâng cao hiệu quả hoạt động hoà giải ở cơ sở.

- Đề nghị các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền hướng dẫn về số lượng thành viên Tổ hoà giải theo hướng có từ 3 đến 6 người trên cơ sở kế thừa cơ cấu truyền thống của Tổ hoà giải đã phát huy hiệu quả trong thực tiễn công tác hoà giải;

- Kiến nghị Bộ Tư pháp xây dựng kế hoạch bồi dưỡng kiến thức pháp luật và kỹ năng hoà giải cho các thành viên Tổ hoà giải dài hạn trong phạm vi toàn quốc; phân cấp cho các cơ quan này tổ chức thực hiện việc bồi dưỡng, tập huấn cho đội ngũ hoà giải viên của địa phương trên cơ sở có sự hướng dẫn của Bộ về nội dung và chương trình bồi dưỡng;

- Đề nghị các cơ quan Tư pháp cung cấp tài liệu, văn bản pháp luật cần thiết cho Tổ hoà giải để nghiên cứu, phục vụ cho hoạt động hoà giải;

- Đề nghị Nhà nước có kinh phí để các cơ quan Tư pháp thực hiện nhiệm vụ quản lý, chỉ đạo tổ chức và hoạt động hoà giải và có kinh phí hoạt động thiết yếu nhất cho Tổ hoà giải, bảo đảm cho việc kiện toàn tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của Tổ hoà giải và tạo điều kiện, khuyến khích hoạt động hoà giải ở cơ sở.

^([1]) Theo Báo cáo thống kê của Vụ tổ chức cán bộ và đào tạo - Bộ Tư pháp 6/1997.

^([2]) Theo Báo cáo thống kê của Vụ tổ chức cán bộ và đào tạo - Bộ Tư pháp 6/1997.

^([3]) Căn cứ Điều 127 Hiến pháp 1992, Nghị định số 38/CP 4/6/1993 của Chính và Thông tư liên bộ số 12/TTLB ngày 26/7/993 của Bộ Tư pháp và Ban Tổ chức Cán bộ Chính phủ.

⁽1⁾ Xem - “Công tác hoà giải ở cơ sở”, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà nội, 1996, tr.15,16;

- “Một số tham luận và kinh nghiệm về công tác hoà giải ở cơ sở năm 1996; Nhà XB thành phố Hồ chí Minh, 1997, tr.89.

[1] Từ ngày thành lập nước Việt Nam DCCH đến khi kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp, đã có 6 sắc lệnh trong đó quy định về tổ chức, hoạt động Ban Tư pháp xã. Từ 1975 đến 1993 có 2 Nghị định, 3 Thông tư quy định về Ban tư pháp.

[2] Báo cáo tổng kết năm 1990 của Bộ Tư pháp -tr35

[3] Phát biểu của Bộ trưởng Bộ Tư pháp của Nguyễn Đình Lộc tậi hội nghị Tư pháp toàn Quốc - tháng 8/1994

[4] Lênin, Toàn tập, Tập 12-NXB Tiến bộ Mát - xcơva - 1978 - trang 376

[5] Xem thêm Chuyên đề: "Quản lý Tư pháp xã, phương, thị trấn trong giai đoạn hiện nay - một vài kiến nghị”

[6] Xem thêm Chuyên đề: "Thực trạng tổ chức và hoạt động của tổ hoà giải và phương hướng hoàn thiện tổ chức và hoạt động của tổ hoà giải trong thời gian tới".

[7] Lịch sử tạp kỷ, Nhà xuất bản khoa học xã hội, Hà nội - 1975, tập 1, trang 288.

[8] Xem thêm Chuyên đề nghiên cứu tham khảo về hoà giải ở một số nước trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

[9] Theo Báo cáo thống kê của Vụ tổ chức cán bộ và đào tạo - Bộ Tư pháp 6/1997 (Xem Phụ lục 1).

[10] Theo Báo cáo thống kê của Vụ tổ chức cán bộ và đào tạo - Bộ Tư pháp 6/1997 (Xem Phụ lục 1).

[11] Theo Báo cáo thống kê của Vụ tổ chức cán bộ và đào tạo - Bộ Tư pháp 6/1997 (Xem Phụ lục 1).

[12] Theo Báo cáo thống kê của Vụ tổ chức cán bộ và đào tạo - Bộ Tư pháp 6/1997 (Xem Phụ lục 1).

[13] Xem thêm Chuyên đề “Thực trạng tổ chức và hoạt động của tổ hoà giải và phương hướng hoàn thiện tổ chức và hoạt động của tổ hoà giải trong thời gian tới”

[14] Căn cứ Điều 127 Hiến pháp 1992, Nghị định số 38-CP và Thông tư liên bộ số 12-TTLB

[15] Theo Báo cáo thống kê của Vụ tổ chức cán bộ và đào tạo - Bộ Tư pháp 6/1997 (Xem Phụ lục 1).

[16] Báo cáo chuyên đề vê tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải của Bộ Tư pháp, năm 1994, trang 7.

[17] Hiện nay phạm vi hoà giải được quy định tại Điều 3 Pháp lệnh số 09/1998/UBTVQH10 ngày 25-12-1998 về tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải.

1 Xem - “Công tác hoà giải ở cơ sở”, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà nội, 1996, tr.15,16;

- “Một số tham luận và kinh nghiệm về công tác hoà giải ở cơ sở năm 1996; Nhà XB thành phố Hồ chí Minh, 1997, tr.89.

[18] Hiện nay các vụ việc không thuộc phạm vi hoà giải được quy định tại khoản 2 Điều 3 Pháp lệnh số 09/1998/UBTVQH10 ngày 25-12-1998 về tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải.

[19] Theo Báo cáo thống kê của Vụ tổ chức cán bộ và đào tạo - Bộ Tư pháp 6/1997 (Xem Phụ lục 1).

[20] Từ ngày thành lập nước Việt Nam DCCH đến khi kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp, đã có 6 sắc lệnh trong đó quy định về tổ chức, hoạt động Ban Tư pháp xã. Từ 1975 đến 1993 có 2 Nghị định, 3 Thông tư quy định về Ban tư pháp.

[21] Báo cáo tổng kết năm 1990 của Bộ Tư pháp -tr35

[22] Phát biểu của Bộ trưởng Bộ Tư pháp của Nguyễn Đình Lộc tậi hội nghị Tư pháp toàn Quốc - tháng 8/1994

[23] Lênin, Toàn tập, Tập 12-NXB Tiến bộ Mát - xcơva - 1978 - trang 376

[24] - Điều 41 Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân;

- Điều 73, 75 Pháp lệnh về Nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân

- Điều 655, 660 Bộ luật dân sự;

- Nghị định 31-CP của Chính phủ và Thông tư số 1411 Bộ Tư pháp về công chứng Nhà nước;

- Điều 22, 26, 57, 58, 59 Pháp lệnh xử lý vi pháphành chính;

- Điều 227, 233, 234, 235 Bộ luatạ tố tụng hình sự...

[25] Báo cáo của Bộ Tư pháp về kết quả chỉnh đốn công việc Tư pháp xã trong những năm 1950 -1951.

[26] Xem Tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước kiểu mới của dân, do dân và vì dân - Viện NCKH pháp lý - Bộ Tư pháp 11/1993 - Tr 60.

[27] - Xem Nguyễn Tài Triển-Người dân xã và hội đồng xã-1968 trang-26, 28, 31, 37, 57.

[28] Phát biểu của Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Đình Lộc tại Hội nghị Tư pháp toàn quốc tháng 8/1994

[29] Khủng hoảng Tư pháp" tiếng Pháp - số 16- tháng 7/1994- tr 10

[30] Tạp chí Cộng sản số 3 -1998 - Tr5

[31] - Kết luận của Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Đình lộc tại Hội nghị chuyên đề về công tác Tư pháp toàn quốc tháng 8/1994.

- Báo cáo Tổng kết của Bộ Tư pháp năm 1990 trang 35.

[32] Văn kiện đại hội lần thứ VIII Đảng cộng sản Việt Nam . NXB chính trị quốc gia. Hà nội 1996 - tr44

1Từ điển tiếng Việt, Nhà xuất bản KHXH, Hà nội-1995.

1 Tài liệu hướng dẫn tập huấn Trọng tài lao động, Bộ LĐTBXH, Xuất bản tháng 5/1997.

1 Lịch sử tạp kỷ, Nhà xuất bản khoa học xã hội, Hà nội - 1975, tập 1, trang 288.

1 Báo cáo chuyên đề vê tổ chức và hoạt động của Tổ hoà giải của Bộ Tư pháp, năm 1994, trang 7.

1 Xem - “Công tác hoà giải ở cơ sở”, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà nội, 1996, tr.15,16; - “Một số tham luận và kinh nghiệm về công tác hoà giải ở cơ sở năm 1996; Nhà XB thành phố Hồ chí Minh, 1997, tr.89.

1 Số liệu điều tra, khảo sát của Vụ TCCB và đào tạo Bộ Tư pháp, tháng 7/1997.

1 Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VII, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà nội - 1995, trang 23, 25.

2 Văn kiện Hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà nội - 1997, trang 43.

3 Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VII, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà nội - 1995, trang 30.

1 Văn kiện Hội nghị lần thứ ba Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà nội - 1997, trang 47.

2 Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VII, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà nội - 1995, trang 41.

1 Văn kiện Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Đảng (Khoá VII), NXB Chính trị Quốc gia, Hà nội 1995, trang 37.

(1) Phan Huy Chú - Lịch triều Hiến chương loại chí, tập 2, NXB Khoa học - xã hội năm 1992, trang 299-

300.

(1) Toan ánh - Nếp cũ làmg xóm Việt Nam. NXB TP. HCM - 1992, trang 228.

(1) Luật tục Êđê - Tập quán pháp. NXB Chính trị quốc gia - Hà nội, 1996. Trang 40, 41.

[33] Đại Việt sử ký toàn thư" của Ngô Sĩ Liên; NXB KHXH, Hà Nội 1983, tập II, trang 9

Đề tài - Đề án

Luận án - luận văn

Đặc san thông tin KHPL

Tài liệu hội thảo khoa học

Bài trích tạp chí

Sách

Tài liệu xem nhiều nhất

CƠ SỞ DỮ LIỆU TƯ LIỆU TÀI LIỆU KHOA HỌC PHÁP LÝ