Nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong các trường không chuyên luật

Từ năm 1987, việc đưa nội dung giáo dục công dân, giáo dục pháp luật vào chương trình dạy học trong các nhà trường đã được triển khai trên phạm vi cả nước và bước đầu đã mang lại những hiệu quả thiết thực, góp phần từng bước hình thành ý thức sống, làm việc theo pháp luật trong thế hệ trẻ. Giáo dục pháp luật trở thành nội dung giáo dục văn hoá không thể thiếu trong việc đào tạo, giáo dục toàn diện cho học sinh, sinh viên. Nhận thức của xã hội về vai trò và vị trí của môn học được nâng cao. Sự cần thiết tất yếu của môn học trong việc xây dựng, phát triển nhân cách học sinh, sinh viên đã được khẳng định.

ĐỀ TÀI

NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT

TRONG CÁC TRƯỜNG KHÔNG CHUYÊN LUẬT

Thực tế triển khai chương trình giáo dục pháp luật trong những năm qua cho thấy chương trình này đã cung cấp được lượng kiến thức pháp luật cơ bản và thiết yếu cho học sinh, sinh viên; đảm bảo tính kế thừa, tính liên thông và phát triển giữa các cấp học, bậc học, phù hợp với tâm, sinh lý, lứa tuổi học sinh. Công tác giảng dạy và học môn Giáo dục công dân, môn pháp luật trong nhà trường về cơ bản đã được thực hiện nghiêm túc theo đúng sự chỉ đạo của Bộ Giáo dục - Đào tạo, từng bước phát huy hiệu quả, đã và đang được xã hội quan tâm và ghi nhận.

Tuy nhiên, giáo dục pháp luật trong nhà trường, đặc biệt là trong các trường không chuyên luật, vẫn còn bộc lộ không ít khó khăn, tồn tại trên nhiều mặt: về cơ chế chỉ đạo, nhận thức, quan điểm, quan hệ phối hợp, chương trình, sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu, kinh phí, đầu tư trang thiết bị, thái độ, tình cảm đối với môn học… Những khó khăn, tồn tại trên đây đòi hỏi phải được nghiên cứu một cách đầy đủ, khoa học để xác định rõ nguyên nhân, tìm ra những giải pháp, những mô hình phù hợp, khoa học có tính khả thi nhằm không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác này, đáp ứng nhu cầu, đòi hỏi của công cuộc công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Vì vậy, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã giao cho Viện Nghiên cứu Khoa học Pháp lý chủ trì, phối hợp với Vụ phổ biến giáo dục pháp luật tiến hành nghiên cứu đề tài khoa học: “Nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong các trường không chuyên luật”.

Đây là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách cơ bản, chuyên sâu và có hệ thống về cơ sở lý luận và thực tiễn, nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong nhà trường; là sự kế thừa, nâng cao và chuyên sâu các công trình đã có để phục vụ cho nhu cầu thực tế hiện nay, nâng cao ý thức pháp luật xoá “mù” pháp luật cho nhân dân mà trước hết là học sinh, sinh viên trong các nhà trường.

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là:

- Làm rõ các cơ sở khoa học và thực tiễn của công tác giáo dục pháp luật trong các trường không chuyên luật và yêu cầu nâng cao hiệu quả công tác này trong các trường không chuyên luật.

- Đề xuất với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền những giải pháp để tổ chức thực hiện nhằm nâng cao hiểu biết, ý thức tuân thủ pháp luật của học sinh, sinh viên. Đồng thời, thông qua đội ngũ đông đảo thầy, trò để tác động tích cực đến việc giáo dục, thi hành pháp luật trong nhân dân.

- Chọn lọc và đề xuất một số mô hình giáo dục pháp luật có hiệu quả trong các trường phổ thông, chuyên nghiệp và dạy nghề không chuyên luật.

Đề tài tập trung vào các nội dung sau:

- Nghiên cứu, khảo sát, đánh giá về thực trạng giáo dục pháp luật trong các trường không chuyên luật (tập trung đánh giá về chương trình giảng dạy pháp luật; về sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu; biện pháp tổ chức thực hiện, kết quả giáo dục pháp luật..).

- Các biện pháp để nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật;

- Cải tiến chương trình môn học, nâng cao vai trò của môn học;

- Bồi dưỡng, đào tạo, giáo viên;

- Biên soạn giáo trình, giáo khoa, tài liệu tham khảo;

- Xây dựng cơ chế thực hiện giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên..).

1. Cơ sở pháp lý, vai trò, ý nghĩa của giáo dục pháp luật, giáo dục công dân trong việc đào tạo tri thức và hình thành nhân cách công dân - học sinh, sinh viên…

Hội nghị Trung ương lần thứ hai Khoá VIII của Đảng ta đã khẳng định mục tiêu chủ yếu của giáo dục trong giai đoạn hiện nay là “Thực hiện giáo dục toàn diện đức dục, trí dục, thể dục, mỹ dục ở tất cả các bậc học. Hết sức coi trọng giáo dục chính trị, tư tưởng, nhân cách, khả năng tư duy sáng tạo và năng lực thực hành”. Vì vậy, trong sự nghiệp đẩy mạnh công tác giáo dục, đào tạo, phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cùng với giáo dục đạo đức, chính trị, tư tưởng, giáo dục pháp luật có vị trí vô cùng quan trọng. Nó góp phần đào tạo nên những thế hệ biết sống, làm việc theo pháp luật, biết tôn trọng lẽ phải, có nhân cách, giàu lòng nhân ái, sẵn sàng phấn đấu, hy sinh cho công bằng xã hội, cho cuộc sống hạnh phúc của mọi người.

Giáo dục pháp luật là giáo dục những giá trị cao đẹp, là giáo dục cách suy nghĩ và hành động vì lợi ích chung của cộng đồng, lợi ích xã hội và lợi ích của mỗi một con người; là tạo lập, rèn dũa và mài sáng cái tâm, cái đức trong mỗi một con người Việt Nam chúng ta.

Ông, cha chúng ta thường dạy: “Tiên học lễ, hậu học văn”. Giáo dục công dân, giáo dục đạo đức, giáo dục pháp luật, trước hết là một cách để học lễ. Học lễ là học cách làm người, học cách cư xử hợp đạo lý, lẽ phải giữa con người với nhau.

Sinh thời, Bác Hồ kính yêu của chúng ta cũng đã dạy: “Có tài mà không có đức cũng là người vô dụng. Có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó”. Xét về mọi phương diện, cùng với giáo dục đạo đức công dân, giáo dục chính trị, tư tưởng, giáo dục pháp luật là để góp phần quan trọng tạo nên phần người trong mỗi một cá thể - con người; đào tạo nên những con người nhân văn, con người xã hội, luôn khát khao vươn tới cái chân, thiện, mỹ. Giáo dục pháp luật, đặc biệt là giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên trong các nhà trường vừa là giáo dục ý thức công dân, ý thức làm người, vừa là cầu nối chuyển tải những nội dung pháp luật đến cuộc sống, góp phần hiện thực hoá pháp luật trong cuộc sống, là gây dựng, bồi dưỡng niềm tin pháp luật, niềm tin ở lẽ công bằng cho thế hệ trẻ.

Xuất phát từ mục đích, ý nghĩa và tầm quan trọng đặc biệt của giáo dục pháp luật nói chung và giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên nói riêng cũng như từ mục tiêu giáo dục và đào tạo toàn diện của các nhà trường, từ yêu cầu tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, ngay từ đầu những năm 80, Đảng và Nhà nước ta đã chủ trương đưa giáo dục pháp luật vào các nhà trường. Các Nghị quyết quan trọng của Đảng, từ Nghị quyết số 14/TW ngày 11/1/1979 về cải cách giáo dục đến Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V, VI, VII, và VIII đã thể hiện nhất quán chủ trương đó. Nhà nước đã thể chế hoá các Nghị quyết của Đảng thành các Chỉ thị về việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật nói chung và về công tác giáo dục pháp luật trong các nhà trường nói riêng. Đó là Chỉ thị số 315-CT ngày 7/12/1982 và Chỉ thị số 300/CT ngày 22/10/1987 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng-cơ sở pháp lý quan trọng cho việc triển khai giáo dục pháp luật trong các nhà trường từ phổ thông đến Đại học, Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề cũng như trong trường của các đoàn thể nhân dân. Trong Chiến lược phát triển kinh tế- xã hội và chiến lược con người đến năm 2000, mục tiêu giáo dục và đào tạo là nhằm hình thành các thế hệ học sinh, công dân-người lao động tri thức có tay nghề, có năng lực thực hành, tự chủ, năng động và sáng tạo, có ý thức trách nhiệm công dân nhằm tạo điều kiện quan trọng để xây dựng xã hội công dân và Nhà nước pháp quyền Việt Nam. Trong quá trình đó, giáo dục pháp luật trong các nhà trường càng trở thành nhiệm vụ cấp bách và đòi hỏi phải được đổi mới, hoàn thiện một cách cơ bản. Vì vậy, Chỉ thị số 174-CT ngày 25/4/1992 của Thủ tướng Chính phủ về việc triển khai thực hiện Hiến pháp 1992 - Hiến pháp của thời kỳ đổi mới đã khẳng định một lần nữa sự quan tâm của Đảng và Nhà nước ta đối với sự nghiệp giáo dục pháp luật trong các nhà trường. Chỉ thị đã xác định rõ trách nhiệm của Bộ Giáo dục - Đào tạo là “phối hợp với Bộ Tư pháp tổ chức rà soát, hoàn chỉnh lại toàn bộ chương trình, giáo trình, tài liệu giảng dạy pháp luật tại các trường phổ thông, Đại học, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề, đảm bảo đúng tinh thần và nội dung Hiến pháp và Luật mới ban hành, đồng thời tiếp tục nâng cao chất lượng công tác giáo dục pháp luật”.

Ngày 07/1/1998 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 02/1998/CT-TTg về việc tăng cường công tác phổ biến giáo dục pháp luật trong giai đoạn hiện nay, trong đó chỉ rõ: “Bộ Giáo dục - Đào tạo chủ trì phối hợp với Bộ Tư pháp đẩy mạnh công tác giảng dạy pháp luật trong các trường học. Sớm nghiên cứu, hoàn thiện nội dung chương trình giáo dục pháp luật với tỉ lệ đơn vị học trình hợp lý, biên soạn sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu môn học pháp luật cho học sinh, sinh viên trong hệ thống giáo dục quốc dân. Cần tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kiến thức và phương pháp giảng dạy pháp luật trong các trường học. Phải xác định rõ pháp luật là môn thi chính khoá trong mọi cấp học, bậc học, phải có kiểm tra, tiến tới thi hết môn. Kết quả học tập môn này được xem là một trong những căn cứ quan trọng để đánh giá về việc rèn luyện tư cách đạo đức của học sinh, sinh viên”.

Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng của công tác giáo dục pháp luật trong nhà trường của chúng ta.

Tuy nhiên, không phải tất cả các cấp, các ngành, các đoàn thể, tổ chức xã hội và mọi tầng lớp nhân dân đều đã nhận thức đầy đủ vai trò, ý nghĩa của nó đối với cuộc sống, với sự phát triển của xã hội. Do vậy, sự quan tâm, đầu tư cho việc giảng dạy và học tập pháp luật còn hạn chế, chưa tạo ra được phong trào xã hội hoá, sâu rộng đối với công tác này. Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội chưa thường xuyên, hiệu quả thấp (theo kết quả khảo sát, chỉ có 20% phụ huynh được hỏi trả lời có sự phối hợp nhưng chưa hiệu quả).

2. Về thực trạng chương trình và thực hiện chương trình giáo dục pháp luật trong các trường không chuyên luật trong thời gian qua ở nước ta

a/ Chương trình chính khoá

- Ở cấp Tiểu học: Hiện nay, trong chương trình chưa có bài riêng về pháp luật, nhưng một số kiến thức pháp luật được lồng ghép trong môn đạo đức, nhằm cung cấp một số kiến thức, hình thành thái độ, tình cảm, ý thức tôn trọng pháp luật, ý thức cộng đồng, trách nhiệm, bổn phận công dân của trẻ em. Trong năm học 1997- 1998 Bộ Giáo dục - Đào tạo đã thí điểm đưa chương trình giáo dục Công ước Quốc tế về quyền trẻ em, Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em vào một số trường học thuộc 7 tỉnh điểm; phối hợp với Ban chỉ đạo an toàn giao thông quốc gia biên soạn tài liệu giáo dục an toàn giao thông cho cấp Tiểu học; phát động phong trào thi đua có nội dung giáo dục pháp luật nhằm giáo dục ý thức tôn trọng và thực hiện pháp luật cho học sinh.

- Ở Trung học cơ sở: Giáo dục pháp luật được đưa vào trường học bằng cách lồng ghép, tích hợp vào một số môn như Đạo đức, Giáo dục công dân. Đến nay đã có chương trình, sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, tài liệu hướng dẫn giáo viên môn “Giáo dục công dân”. Nội dung giáo dục pháp luật tập trung giới thiệu về quyền và nghĩa vụ của công dân đối với Nhà nước và quyền, nghĩa vụ của Nhà nước đối với công dân.

- Ở Phổ thông Trung học: Từ năm học 1992-1993 môn Giáo dục công dân được dạy theo chương trình thống nhất ở các trường Phổ thông Trung học, trong đó phần pháp luật phân bổ ở học kỳ 2 lớp 12. Năm 1995, khi Bộ Giáo dục - Đào tạo tổ chức thí điểm chương trình trung học chuyên ban, Bộ Tư pháp và Bộ Giáo dục- Đào tạo đã phối hợp xây dựng chương trình, biên soạn sách giáo khoa môn Giáo dục công dân (dành cho trung học chuyên ban) trong đó có phần pháp luật được dạy ở cả năm lớp 12 (chuyên ban). Cho đến thời điểm này vẫn tồn tại song song hai chương trình Giáo dục công dân 12 (đại trà) và Giáo dục công dân 12 (chuyên ban).

Nội dung chương trình Giáo dục công dân 12 đại trà gồm những vấn đề: Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, giới thiệu một số ngành luật cơ bản trong hệ thống pháp luật Việt Nam, trong đó đi sâu phân tích các nội dung cơ bản, gần gũi đối với học sinh. Chương trình Giáo dục công dân 12 chuyên ban được chia thành 2 phần: Phần lý luận chung về pháp luật, giới thiệu về pháp luật và đời sống, hệ thống pháp luật, quan hệ pháp luật; phần pháp luật cụ thể giới thiệu một số ngành luật cơ bản như: quyền và nghĩa vụ lao động, quyền sở hữu, quyền thừa kế, hợp đồng dân sự, quyền kinh doanh và nghĩa vụ đóng thuế, quyền và nghĩa vụ công dân về đất đai…

- Đối với các trường Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề: Từ đầu năm 1990, giáo dục pháp luật đã được đưa vào giảng dạy, song chỉ giới hạn ở một số bài được lồng ghép trong chương trình chính trị hoặc chương trình chuyên ngành. Năm 1994, do yêu cầu tăng cường giáo dục pháp luật trong nhà trường, Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Giáo dục - Đào tạo tổ chức xây dựng chương trình môn học pháp luật và biên soạn Tập bài giảng “Môn học pháp luật” dành cho các trường Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề. Ngày 24/5/1996, Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo đã ban hành Quyết định số 2080/GD- ĐT về việc tổ chức giảng dạy và học môn học pháp luật trong các trường kèm theo chương trình “Môn học pháp luật”. Nội dung gồm những tri thức cơ bản về Nhà nước, pháp luật và một số lĩnh vực thiết yếu như Hiến pháp, Luật Hành chính, Hình sự, Dân sự… dưới góc độ một ngành luật và đi sâu vào những vấn đề có liên quan đến học sinh Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề.

Từ đầu năm 1996-1997, nhiều tỉnh đã triển khai thực hiện tốt. Các tỉnh Hải Dương, Thái Bình, Lào Cai, Nghệ An, Hà Nội có 100% số trường Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề đã đưa giáo dục pháp luật vào chương trình chính khoá để giảng dạy.

- Ở các trường Đại học: Chương trình “Pháp luật Việt Nam đại cương” dùng cho các trường Đại học không chuyên luật đã được ban hành. Căn cứ vào chương trình khung do Bộ Giáo dục- Đào tạo đề ra, căn cứ vào số môn học (bắt buộc, lựa chọn) của chương trình đào tạo, số tiết học (đơn vị học trình), căn cứ vào mục tiêu đào tạo của từng trường, một số trường đã thực hiện chương trình này bằng cách tự biên soạn tài liệu và giảng dạy cho sinh viên.

Nhìn chung, về chương trình, nhất là chương trình giáo dục công dân khối phổ thông, do biên soạn đã lâu nên có phần lạc hậu. Do vậy, cần có sự nghiên cứu, bổ sung, sửa đổi toàn diện cho phù hợp với mục tiêu, yêu cầu đào tạo của bậc học và cập nhật với sự phát triển của đất nước và pháp luật.

b. Chương trình ngoại khoá

Song song với việc dạy và học trong chương trình chính khoá, các hoạt động giáo dục pháp luật thông qua hoạt động ngoại khoá do nhà trường phối hợp với các cơ quan, đoàn thể tổ chức với các hình thức đa dạng, phong phú, nội dung bổ ích, thiết thực như: tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ pháp luật, xây dựng thư viện, tủ sách pháp luật, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật, tham dự một số phiên toà xử các vụ án, sịnh hoạt đầu khoá, đầu năm học “Tuần lễ học sinh, sinh viên - công dân”. Thông qua các hoạt động trên, học sinh, sinh viên được phổ biến, học tập các nội quy, quy chế, một số chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước có liên quan đến học sinh, sinh viên, các vấn đề phòng chống tệ nạn xã hội, bảo vệ sức khoẻ, môi trường, dân số, phòng, chống HIV/AIDS đồng thời những hoạt động này cũng đã lôi cuốn được học sinh, sinh viên say mê tham gia tìm hiểu, học tập, gắn nội dung lý thuyết với thực tế. Qua đó, nhận thức về pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật trong học sinh, sinh viên dần được nâng lên. Ở những nơi tổ chức tốt, học sinh sinh viên đã tích cực tham gia vào các hoạt động đấu tranh, phòng chống tội phạm, bảo vệ trật tự an ninh ở cơ sở. Do nhận thức được vị trí và tầm quan trọng của môn giáo dục pháp luật nên tất cả các tỉnh đều chỉ đạo các trường thực hiện nghiêm túc theo chương trình của Bộ, không dạy dồn, dạy ép, không cắt xén chương trình. Một số tỉnh đã chủ động tổ chức thao giảng, dự giờ rút kinh nghiệm với phương châm lấy người học làm trung tâm, gắn việc giảng dạy với xử lý tình huống pháp luật, làm giờ giảng trở nên sinh động, hấp dẫn đạt hiệu quả cao như thành phố Hà Nội, Hải Dương, Bắc Ninh, Hưng Yên, thành phố Hồ Chí Minh, Lâm Đồng… Ngoài việc giảng dạy theo đúng chương trình của Bộ, các tỉnh còn chủ động phổ biến cho học sinh một số văn bản pháp luật khác liên quan như: Luật nghĩa vụ quân sự, Luật giao thông đường bộ, Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, Luật hôn nhân và gia đình, Giáo dục dân số - KHHGD, phòng chống ma tuý và các tệ nạn xã hội… Thực hiện tinh thần Công văn số 1930/PTTH ngày 16/3/1998 của Bộ Giáo dục - Đào tạo về việc triển khai dạy Luật an toàn giao thông trong các trường học phổ thông, nhiều Sở Giáo dục - Đào tạo đã chủ động đưa luật an toàn giao thông vào giảng dạy.

Nhìn chung, môn Giáo dục công dân, môn Pháp luật với vị trí là môn học chính khoá trong chương trình nên được thực hiện nghiêm túc, học sinh học môn này hiện đều có kiểm tra chấm điểm, có điểm học kỳ, điểm tổng kết cuối năm. Năm học 1997- 1998, theo chỉ đạo của Bộ Giáo dục - Đào tạo một số tỉnh như Hà Giang, Quảng Ninh đã thí điểm tổ chức thi tốt nghiệp môn Giáo dục công dân lớp 12 Ban C chương trình chuyên ban.

3. Vấn đề hoàn thiện chương trình

Quá trình thực hiện chương trình giáo dục pháp luật (cả chương trình chính khoá và chương trình ngoại khoá) trong các trường không chuyên luật như đã trình bày trên đây mặc dù chưa thật sự đáp ứng nhu cầu đòi hỏi của xã hội nhưng bước đầu cũng đã trang bị cho học sinh, sinh viên một số kiến thức cơ bản về pháp luật, từng bước hình thành thái độ, tình cảm tôn trọng, tin yêu pháp luật, thói quen xử sự theo pháp luật, tạo lập hành vi pháp luật, ý thức công dân.

Tuy nhiên, về nội dung chương trình cũng có những vấn đề cần được xem xét, cân nhắc, bổ sung và sửa đổi để phù hợp hơn với tiến trình đổi mới công tác giáo dục và đào tạo, sát với thực tế của từng loại trường, từng độ tuổi và những đặc thù khác nhau của học sinh, sinh viên. Vị trí môn học chưa được đề cao đúng mức, có nơi còn cho là “môn phụ”, chương trình bị cắt xén hay dạy một cách qua loa, hình thức dẫn đến hiệu quả giáo dục pháp luật trong nhà trường còn bị hạn chế. Một điều dễ nhận thấy là chương trình giáo dục pháp luật hiện hành ở các trường phổ thông, Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề, Đại học (không chuyên luật) của chúng ta chưa cập nhật với những yêu cầu giáo dục pháp luật của Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay. Điều này thể hiện ở chỗ:

- Kiến thức pháp luật cơ bản trang bị cho học sinh, sinh viên còn rất thiếu, chưa thật sự phù hợp hoặc không sát thực tế. Nhiều luật mới ban hành chưa được đưa vào, ngược lại một số nội dung pháp luật không thiết thực lại có trong chương trình, sách giáo khoa.

- Giáo dục ý thức tự giác tuân thủ pháp luật còn bị coi nhẹ.

- Mối quan hệ giữa chuẩn mực đạo đức, tình cảm, thẩm mỹ đạo đức với hành vi pháp luật chưa được coi trọng đúng mức trong cấu trúc chương trình, nội dung và cách tổ chức thực hiện.

Nội dung giáo dục pháp luật là một phần trong chương trình của môn học Đạo đức, Giáo dục công dân ở bậc phổ thông và môn Pháp luật ở Đại học, Cao đẳng, Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề. Trên thực tế, giữa các trường, các bậc học, thực hiện không thống nhất, còn tuỳ tiện. Hoạt động giáo dục pháp luật ngoài giờ lên lớp cũng là một trong những con đường, biện pháp giáo dục pháp luật nhằm hình thành thói quen, hành vi thực hiện pháp luật cho học sinh, sinh viên. Hoạt động này chưa được thực hiện thống nhất, hiệu quả hạn chế. Lý do là chưa có chương trình riêng cho từng cấp học, bậc học thống nhất trong toàn quốc nên có nơi tổ chức được, có nơi không.

Thực tế đã chỉ ra rằng: Xây dựng chương trình giáo dục pháp luật đồng bộ, sát thực, phù hợp, có hệ thống và tổ chức thực hiện thống nhất trong cả nước là đòi hỏi bức xúc. Chương trình này cần đảm bảo các nguyên tắc, các yêu cầu cơ bản sau:

- Kết hợp chặt chẽ yêu cầu giáo dục pháp luật với giáo dục đạo đức, tư tưởng, lối sống của học sinh trong và ngoài nhà trường.

- Giáo dục ý thức tự giác và hình thành thói quen tuân thủ pháp luật cho học sinh là chủ yếu. Không chỉ trang bị kiến thức pháp luật.

- Cung cấp cho học sinh những tri thức pháp luật thiết yếu liên quan đến đời sống hàng ngày của một công dân, phù hợp với học sinh.

- Đảm bảo tính hệ thống, kế thừa, phát triển của quá trình hình thành nhân cách (từ đơn giản đến phức tạp, đảm bảo quan hệ giữa nhận thức, thái độ, hành vi, thói quen…).

- Kết hợp nhiều phương pháp, hình thức giáo dục pháp luật, trong đó dạy học môn Đạo đức, Giáo dục công dân chỉ là một con đường. Do vậy, trong chương trình cho sau năm 2000, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL) được xác định là một chương trình bắt buộc để đánh giá quá trình rèn luyện của học sinh trong đó có yêu cầu giáo dục pháp luật.

- Phát huy tích cực vai trò chủ thể của học sinh trong quá trình rèn luyện đạo đức nói chung, giáo dục pháp luật nói riêng.

- Đảm bảo giảm tải kiến thức lý luận, lý thuyết pháp luật nói riêng, các môn học nói chung.

Nhằm mục đích đó, chúng ta đã thực hiện được một số công việc sau:

- Xác định mức độ, yêu cầu giáo dục pháp luật cho phù hợp với các cấp học (Tiểu học, Trung học cơ sở, Trung học phổ thông).

- Ở Tiểu học: Đã xây dựng chương trình Đạo đức Tiểu học năm 2000. Kiến thức pháp luật được tích hợp vào môn Đạo đức ở mức đơn giản nhất; đó là những hiểu biết tối thiểu về luật giao thông đường bộ, ý thức trách nhiệm trong gia đình, trong công tác Đội, tập thể lớp, quyền lợi, trách nhiệm của trẻ em trong Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.

- Ở Trung học cơ sở: Đã soạn thảo xong chương trình môn Giáo dục công dân. Cùng với giáo dục các giá trị đạo đức, thì đã có hẳn một phần giáo dục pháp luật được thiết kế từ lớp 6 đến lớp 9. Mục tiêu chủ yếu về giáo dục pháp luật ở Trung học cơ sở là trang bị một số kiến thức, hình thành thái độ và hành vi tuân theo pháp luật trong những lĩnh vực mà học sinh ở lứa tuổi thiếu niên cần phải hiểu.

- Ở Trung học phổ thông: Đang xây dựng chương trình khung môn Giáo dục công dân cho hai ban (Ban tự nhiên và Ban xã hội) theo chủ trương chung của Bộ Giáo dục - Đào tạo.

- Đã xây dựng được chuẩn kiến thức đạo đức và pháp luật cho từng bài của 2 cấp học: Tiểu học và Trung học cơ sở.

- Đã xây dựng chương trình khung và chuẩn kiến thức cho “Chương trình tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở Trung học cơ sở”. Tổ chức HĐGDNGLL là một chương trình hoạt động tổng hợp bao gồm nhiều hình thức, phương pháp nhằm thực hiện các yêu cầu giáo dục đạo đức và pháp luật.

- Chương trình tổ chức HĐGDNGLL được coi là phương tiện, chương trình, môi trường để học sinh củng cố kiến thức, tri thức, hình thành tình cảm, hành vi pháp luật.

- Chương trình tổ chức HĐGDNGLL ở Trung học cơ sở bước đầu đang được chuẩn bị biên soạn thành sách “Hướng dẫn HĐGDNGLL” trước mắt cho lớp 6.

- Tham gia chương trình bồi dưỡng giáo viên Trung học cơ sở theo chu kỳ 1997 - 2000: Bổ sung kiến thức, bồi dưỡng đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức nói chung và dạy môn giáo dục công dân ở Trung học cơ sở.

Trước mắt cần xây dựng lại 4 chương trình tương ứng với 4 cấp và bậc học:

+ Mầm non và tiểu học;

+ Cấp Trung học cơ sở;

+ Cấp Trung học phổ thông (Phân ban);

+ Bậc Đại học, Cao đẳng.

Trong tương lai, bậc đại học - cao đẳng - trung học chuyên nghiệp sẽ phải xây dựng hệ thống chương trình giáo dục pháp luật phù hợp với nghề nghiệp. Đối với chương trình giáo dục pháp luật của trường Cao đẳng và Đại học sư phạm, sẽ có 1 chương trình riêng, trọng tâm chủ yếu là trang bị cho sinh viên sư phạm kiến thức và khả năng thực hiện giáo dục pháp luật cho học sinh ở các trường phổ thông.

4. Về sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu và phương tiện phục vụ giảng dạy và học pháp luật trong nhà trường.

Trong điều kiện khó khăn về nhiều mặt, nhất là kinh phí đầu tư cho giáo dục còn rất hạn hẹp, nhưng nhiều năm qua Bộ Giáo dục - Đào tạo phối hợp với Bộ Tư pháp đã biên soạn, in ấn và phát hành được một khối lượng lớn các tài liệu, các sách giáo khoa phục vụ cho giáo dục pháp luật như:

- Tài liệu Giáo dục Công dân lớp 8, in lần thứ 2 NXBGD 1994;

- Tài liệu Giáo dục Công dân lớp 9, in lần thứ 3 NXBGD 1994;

- Tài liệu Giáo dục Công dân lớp 12 (đại trà), in lần thứ 2 NXBGD 1994;

- Tài liệu giáo khoa thí điểm Giáo dục Công dân lớp 12 NXBGD 1995 (hệ chuyên ban);

- Tập bài giảng “Môn học pháp luật” dùng cho các trường Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề (NXB Chính trị Quốc gia 1997);

- Pháp luật đại cương;

- Pháp luật chuyên ngành;

- Giáo trình cao đẳng sư phạm (1998);

Ngoài sách giáo khoa đã xuất bản trên, các tài liệu tham khảo phục vụ cho giáo dục pháp luật như sách “Những tình huống pháp luật” bổ trợ cho việc dạy và học giáo dục công dân các lớp 8, 9 và 12 (NXBGD 1994), tài liệu bồi dưỡng giáo viên, sổ tay “Thuật ngữ pháp lý phổ thông” (NXBGD 1996)… cũng đã được phát hành.

Ở bậc Đại học - Cao đẳng: Giáo trình môn học Pháp luật do từng trường tự biên soạn để làm tài liệu giảng dạy- học tập cho cán bộ, giáo viên và học sinh.

Nhìn chung, sách giáo khoa và tài liệu tham khảo phục vụ cho việc dạy và học môn Giáo dục công dân và pháp luật ở các trường chưa nhiều, chất lượng chưa cao, một số địa phương chưa đủ sách cho học sinh, giáo viên hoặc vẫn còn phải sử dụng sách quá cũ trong khi đã được tái bản mới nhiều lần.

Về thiết bị dạy học môn Pháp luật như băng hình, bảng biểu, sơ đồ, đèn chiếu… hầu như không có. Thư viện, tủ sách pháp luật còn nghèo nàn, nhiều nơi chưa có. Giáo viên thiếu các văn bản pháp luật. Hiện nay, Bộ Giáo dục- Đào tạo đang triển khai phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, thiết kế, sản xuất như một số thiết bị, đồ dùng như: Sơ đồ tổ chức bộ máy Nhà nước, các bảng biểu, sa bàn về luật giao thông, các loại tranh, ảnh minh hoạ, các băng video về phiên toà xét xử vụ án.… để phục vụ cho các bài giảng.

Thực tế triển khai chương trình giáo dục pháp luật thời gian qua cho thấy: sách giáo khoa, giáo trình phục vụ môn học nhìn chung mới đảm bảo được nhu cầu về số lượng phục vụ việc dạy và học pháp luật của giáo viên, học sinh, sinh viên. Kết quả khảo sát ở 10 tỉnh, thành phố trong cả nước cho thấy: Có đến 93,9% số học sinh (215/229 phiếu) và (102/107 phiếu) 95,3% giáo viên được hỏi trả lời có sách giáo khoa, giáo trình. Trong khi đó tài liệu tham khảo lại là vấn đề bất cập lớn. Phần lớn học sinh không có tài liệu tham khảo (63,7%). Chỉ có 15,7% học sinh (36/229 phiếu) trả lời có tài liệu tham khảo, 28% giáo viên được hỏi không có tài liệu tham khảo.

Về chất lượng sách giáo khoa, giáo trình hiện nay: Có 39,25% giáo viên được hỏi cho là phù hợp với chương trình môn học và 25,23% giáo viên, 28,8% học sinh cho là phù hợp với nhận thức, trình độ của học sinh. Phần lớn đều cho rằng nội dung sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu còn nặng về lý thuyết, khô khan, thiếu tính thực tế; 63,74% số giáo viên và học sinh được hỏi cho rằng cần đổi mới chương trình, thêm ví dụ, câu chuyện minh hoạ.

Về tài liệu hướng dẫn giảng dạy: có đến 67,3% giáo viên được hỏi (72/107 phiếu) trả lời thiếu tài liệu hướng dẫn giảng dạy, 129/229 số phiếu học sinh: (56,3%) cho là rất cần tài liệu hướng dẫn việc học pháp luật. Việc cung cấp sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu, phương tiện giảng dạy và học pháp luật cũng không đồng đều. Đặc biệt là ở miền núi, vùng sâu xa thiếu nghiêm trọng, có nơi phải dạy và học chung.

Việc quản lý in ấn, phát hành còn nhiều hạn chế, dẫn đến nhiều nơi, nhiều lúc còn xảy ra tình trạng in lậu sách, chất lượng sách không đáp ứng yêu cầu, ảnh hưởng lớn đến chất lượng dạy và học của giáo viên, học sinh…

Những bất cập, tồn tại nêu trên là những nguyên nhân trở ngại không nhỏ, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giảng dạy và học pháp luật trong các nhà trường hiện nay. Để có thể nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy và học pháp luật trong các trường không chuyên luật cần phải có hệ thống sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu tương xứng, đáp ứng nhu cầu đòi hỏi của thực tế. Việc xây dựng hệ thống sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu môn học pháp luật theo chương trình chuẩn ở các cấp học, bậc học là một đòi hỏi khách quan và rất bức xúc.

Hệ thống sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu môn học pháp luật trong các trường không chuyên luật cần phải đáp ứng các mục tiêu, yêu cầu sau:

- Mục tiêu, yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước;

- Đảm bảo các căn cứ khoa học và thực tiễn;

- Nội dung, hình thức phù hợp, sát thực;

- Đảm bảo quy trình biên soạn, thẩm định, đánh giá, hoàn thiện xuất bản và phát hành.

Để làm được điều đó, các cấp quản lý, các ngành chức năng cần có:

- Các đảm bảo về mặt pháp lý cho việc xây dựng, ban hành các chương trình, chuẩn kiến thức môn học và quá trình biên soạn, thẩm định, xuất bản, phát hành sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu pháp luật ở từng khối, lớp.

- Bảo đảm về mặt tổ chức, chỉ đạo, nhân sự cho hoạt động biên soạn, thẩm định sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu môn học.

5. Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên

Nói đến chất lượng, hiệu quả giáo dục pháp luật trong nhà trường trước hết phải nói đến công tác giáo viên. Chất lượng đội ngũ giáo viên và công tác giáo viên có ý nghĩa quyết định đến chất lượng dạy và học pháp luật. Trong những năm qua, cùng với việc triển khai thực hiện chương trình giáo dục pháp luật, việc xây dựng, hình thành đội ngũ giáo viên dạy Giáo dục công dân, pháp luật không chuyên trong các trường đã được quan tâm. Công tác giáo viên của chúng ta đã có nhiều chuyển biến song vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Hầu hết giáo viên bộ môn Giáo dục công dân, pháp luật đều nhận thức đúng đắn vai trò và tầm quan trọng của môn học, có nhiều cố gắng trong giảng dạy. Nhiều giáo viên rất tâm huyết với bộ môn. Tuy nhiên, hiện nay phần lớn giáo viên dạy pháp luật ở các trường phổ thông, Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề đều chưa qua đào tạo về luật. Việc đào tạo giáo viên Giáo dục công dân cho đến nay mới chỉ được thực hiện ở Khoa Chính trị thuộc các trường Đại học sư phạm nhằm cung cấp giáo viên cho các trường Trung học phổ thông, Trung học chuyên ban để dạy triết - Giáo dục công dân, song cũng chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Qua khảo sát cho thấy, có đến 81,48% giáo viên dạy Giáo dục công dân ở các trường Trung học cơ sở là kiêm nhiệm, chưa qua đào tạo cơ bản kiến thức Giáo dục công dân, pháp luật. Để góp phần từng bước khắc phục tình trạng này, Bộ Giáo dục - Đào tạo đã tổ chức các lớp: Bồi dưỡng thay sách, bồi dưỡng theo chu kỳ 5 năm để bổ sung kiến thức, bồi dưỡng hè, bồi dưỡng thường xuyên…nhưng cũng chỉ tập trung vào các cán bộ cốt cán để phổ biến lại cho giáo viên.

Về chất lượng: Nhiều giáo viên bộ môn Giáo dục công dân, Pháp luật đã cố gắng nghiên cứu, tìm tòi để nâng cao chất lượng bài giảng, không bó hẹp trong phạm vi sách giáo khoa mà luôn cập nhật những thông tin, văn bản mới, đưa ra những ví dụ, tình huống sinh động trong thực tế nên bài giảng đã phần nào khắc phục được những hạn chế của giáo viên không được đào tạo chính môn. Nhiều tỉnh, hàng năm đã tổ chức thi giáo viên dạy giỏi Giáo dục công dân, Pháp luật cấp trường, cấp huyện, cấp tỉnh và đã đạt được kết quả đáng khích lệ như: Hà Nội, Hải Dương, Bắc Giang, Bắc Ninh, Quảng Ngãi, Long An…

Tuy vậy, vẫn còn một bộ phận không nhỏ giáo viên chỉ mới truyền đạt đủ kiến thức trong sách giáo khoa cho học sinh, chưa khai thác được ưu thế của bộ môn này. Phương pháp giảng dạy đơn điệu, không sâu, không được mở rộng, dẫn đến giờ giảng chất lượng chưa cao, học sinh không hứng thú học, tiếp thu bài thụ động.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng: Hầu hết các tỉnh đều thực hiện đầy đủ công tác bồi dưỡng theo chu kỳ bồi dưỡng thường xuyên của Bộ và các chuyên đề theo quy định hàng năm. Ngoài ra, các tỉnh còn chủ động phối hợp với các cơ quan hữu quan tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn riêng cho giáo viên Giáo dục công dân ở địa phương.

Ngoài các hình thức bồi dưỡng của Bộ Giáo dục - Đào tạo, các địa phương còn cử cán bộ, giáo viên đi học các lớp Đại học luật tại chức; phối hợp với khoa Giáo dục Chính trị các trường Sư phạm mở các lớp tại chức cho giáo viên đang dạy môn Giáo dục công dân, pháp luật; phối hợp với ngành Tư pháp mở lớp bồi dưỡng kiến thức pháp luật nhằm nâng cao trình độ và cập nhật thông tin pháp luật cho cán bộ chỉ đạo môn học, giáo viên THPT, THCS (có hoặc không cấp chứng chỉ); phối hợp với một số ngành: Công an, Giao thông, Bảo hiểm, Uỷ ban Dân số kế hoạch hoá gia đình, Uỷ ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em mở các lớp tập huấn nội dung và phương pháp giảng kiến thức chuyên ngành cho giáo viên.

Chế độ đãi ngộ cho giáo viên dạy bộ môn Giáo dục công dân, pháp luật ở các tỉnh hầu hết đều chưa có. Giáo viên dạy kiêm nhiệm hay chính quy cũng không có một quyền lợi gì hơn với giáo viên bộ môn khác.

Với thực tế đội ngũ giáo viên như nêu trên thì chất lượng, hiệu quả giảng dạy và học tập môn Giáo dục công dân, pháp luật bị hạn chế, chưa đạt mong muốn là hệ quả tất yếu. Hơn nữa, vị trí bộ môn chưa được coi trọng, có một số không ít cán bộ quản lý cho môn Giáo dục công dân, pháp luật là môn phụ, điều kiện, phương tiện phục vụ giảng dạy và học tập quá thiếu thốn lại càng làm giảm hứng khởi cho cả người dạy và người học.

Để có thể nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dạy và học pháp luật trong các nhà trường, chúng ta cần phải đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên dạy Giáo dục công dân, pháp luật. Có như thế mới đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của đổi mới giáo dục và đào tạo, góp phần nâng cao mặt bằng dân trí pháp luật, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Việc thực hiện đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng giảng dạy và giáo dục pháp luật trong các trường không chuyên luật trong thời gian tới cần nắm vững mục đích, yêu cầu sau:

- Tiếp tục quán triệt chủ trương của Đảng và Nhà nước về vị trí, tầm quan trọng của công tác giảng dạy, giáo dục, tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục - đào tạo các cấp và các trường không chuyên luật.

- Đổi mới và đa dạng hoá công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, cán bộ giảng dạy đảm bảo chất lượng và nhanh chóng cung cấp đủ giáo viên, cán bộ giảng dạy có trình độ khoa học pháp lý cần thiết và phương pháp giảng dạy giáo dục pháp luật nhằm thực hiện có chất lượng, hiệu quả chương trình giảng dạy pháp luật tại các trường không chuyên luật.

- Cùng với giảng dạy chính khoá, đẩy mạnh các hoạt động ngoại khoá, thực hiện kế hoạch tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật trong và ngoài nhà trường, góp phần từng bước nâng cao dân trí pháp luật trong xã hội.

Chất lượng đội ngũ giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục và phụ thuộc chủ yếu vào công tác đào tạo và bồi dưỡng. Hai mặt này gắn bó với nhau chặt chẽ trong một tổng thể thống nhất, trong đó công tác bồi dưỡng là một yêu cầu khách quan, không thể thiếu được sau đào tạo ban đầu, nhằm giúp giáo viên không ngừng mở rộng và nâng cao trình độ hiểu biết, năng lực nghiệp vụ chuyên môn.

Tiếp tục đổi mới phương thức bồi dưỡng với cách làm thích hợp trên các mặt, tổ chức quản lý các khoá bồi dưỡng với một quy trình hợp lý sao cho phù hợp với thực tế và khả năng của từng địa phương, địa bàn. Tinh thần của phương thức bồi dưỡng là phải đa dạng hoá, lấy tự học, tự bồi dưỡng là chính nhằm phát huy cao độ sự nỗ lực của bản thân người học, kết hợp chặt chẽ việc học cá nhân với sự hướng dẫn đầy đủ của đội ngũ giáo viên cốt cán, cán bộ giảng dạy của Trường Đại học Sư phạm, Đại học Luật. Tổ chức các khoá bồi dưỡng cần thực hiện theo quy trình sau:

- Người học tự nghiên cứu tài liệu;

- Nêu câu hỏi thắc mắc;

- Tập hợp và xử lý các câu hỏi thắc mắc;

- Giải đáp thắc mắc và nêu vấn đề cho giáo viên nghiên cứu tiếp;

- Hướng dẫn, hệ thống hoá kiến thức cơ bản, ôn tập.

Trường Đại học Sư phạm, Đại học Luật tham gia bồi dưỡng giáo viên là yếu tố quan trọng bảo đảm chất lượng bồi dưỡng, đồng thời thông qua hoạt động bồi dưỡng này cũng giúp cho trường Đại học Sư phạm và trường Đại học Luật có thêm thực tế về chất lượng đội ngũ giáo viên (sản phẩm đào tạo của nhà trường). Thực tiễn đó là cơ sở để cho trường Đại học Sư phạm và trường Đại học Luật hoàn thiện một bước mục tiêu, chương trình, kế hoạch, nội dung, và phương pháp đào tạo đáp ứng yêu cầu giảng dạy pháp luật của các trường không chuyên luật.

Các Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Tư pháp, các trường Đại học sư phạm có khoa đào tạo giáo viên môn Giáo dục công dân cần chủ động phối hợp chặt chẽ và có một cơ chế phối hợp hợp lý, chuẩn bị các điều kiện cần thiết về tổ chức và quản lý các khoá bồi dưỡng, đảm bảo thực hiện theo đúng yêu cầu, nội dung và tiến độ thời gian. (Sở Giáo dục – Đào tạo chuẩn bị kinh phí, cơ sở vật chất, thiết bị…; trường Đại học Sư phạm chuẩn bị đội ngũ cán bộ giảng dạy có năng lực và có thực tế…).

Về nội dung bồi dưỡng: Chương trình Bồi dưỡng thường xuyên (BDTX) chu kỳ của Bộ cũng đã có nội dung bồi dưỡng giáo viên môn Giáo dục công dân, Pháp luật với những chuyên đề sau:

- Giảng dạy và giáo dục pháp luật cho học sinh trường THCS;

- Giảng dạy và giáo dục pháp luật cho học sinh trường THPT- THCB;

- Pháp luật học.

Nội dung trên thuộc phần “cứng” của chương trình Bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên, còn phần “mềm” của chương trình, Bộ đã hướng dẫn các địa phương, các trường học căn cứ vào điều kiện và khả năng cụ thể cần xây dựng nội dung bồi dưỡng giáo viên cũng như các hoạt động pháp luật nhằm không ngừng nâng cao tri thức và ý thức pháp luật cho giáo viên và học sinh. Nhiều giáo viên tự tìm tòi, nghiên cứu để củng cố thêm kiến thức. Hai ngành Tư pháp và Giáo dục- Đào tạo đã có nhiều hình thức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, phương pháp giảng dạy, toạ đàm, dự giờ, trao đổi rút kinh nghiệm… nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên.

Mặc dù vậy, đa số giáo viên đều chưa được đào tạo chính quy về giáo dục công dân và pháp luật, số lượng còn thiếu nên phải kiêm nhiệm nhiều, thiếu thời gian giảng dạy và đầu tư cho môn học. Việc tập huấn, bồi dưỡng kiến thức chỉ mới tập trung vào cán bộ cốt cán của bộ môn hoặc ở khu vực thành phố, thị xã. Giáo viên ở vùng sâu, vùng xa ít có điều kiện học tập, bồi dưỡng, nâng cao kiến thức chuyên môn. Kết quả khảo sát tình hình thực hiện chương trình giáo dục pháp luật trong nhà trường do Bộ Tư pháp tiến hành ở 10 tỉnh, thành phố đại diện cho các vùng, miền khác nhau trong cả nước (Nam Định, Hải Phòng, Lào Cai, Hoà Bình, Quảng Trị, Đắc Lắc, Tây Ninh, Vĩnh Long, An Giang và Thành phố Hồ Chí Minh) cho thấy, những khó khăn cho giáo viên giảng dạy Giáo dục công dân, Pháp luật là thiếu tài liệu giảng dạy, thiếu thời gian; đa số giáo viên giảng dạy Giáo dục công dân, Pháp luật là giáo viên kiêm nhiệm, chưa được đào tạo kiến thức cơ bản về giáo dục công dân, pháp luật đặc biệt ở Trung học Cơ sở tỉ lệ này chiếm tới 81,48%.

6. Tổ chức các hoạt động bổ trợ giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên

Hoạt động bổ trợ giáo dục pháp luật (ngoại khoá) cho học sinh, sinh viên là một trong những con đường đưa giáo dục pháp luật vào nhà trường có hiệu quả; được tổ chức thực hiện dưới nhiều hình thức, biện pháp như tổ chức thi: Tìm hiểu pháp luật, Kính vạn hoa, 7 sắc cầu vồng (quy mô lớp, trường, liên trường, liên tỉnh); tổ chức các trò chơi có lồng ghép nội dung pháp luật; sinh hoạt câu lạc bộ có nội dung pháp luật; nghe nói chuyện về pháp luật; tham dự các phiên toà; tham gia các hoạt động phòng, chống tệ nạn xã hội, bảo vệ an ninh, trật tự, an toàn xã hội ở địa phương…

Kết quả khảo sát ở Tây Ninh, Thành phố Hồ Chí Minh, Nam Định, Đắc lắc, Hoà Bình, Quảng Trị, An Giang…. Do Ban Chủ nhiệm Đề tài tiến hành cho thấy, các hoạt động bổ trợ được sử dụng nhiều nhất là: Thi tìm hiểu pháp luật (63,7%); mời cán bộ tới nói chuyện pháp luật (62,6%); tổ chức đọc sách, báo pháp luật (55,0%). Cũng tại cuộc khảo sát này, tất cả phụ huynh (100%) được hỏi đều cho rằng cần tổ chức các hoạt động ngoại khoá cho học sinh, sinh viên; tổ chức các cuộc thi Tìm hiểu pháp luật trong học sinh, sinh viên; nên xây dựng các tiết thực hành cho các em thường xuyên hơn…

Thời gian qua, chương trình ngoại khoá đã được nhiều địa phương trong cả nước triển khai tích cực, gây được thiện cảm, hứng thú cho học sinh, sinh viên học môn này. Hà Nội, Phú Thọ, Bắc Ninh, Lạng Sơn, Nghệ An, Lào Cai, Nam Định, Lâm Đồng, Vĩnh Long, Ninh Thuận…. Là những địa phương tổ chức tốt các hoạt động ngoại khoá. Riêng Hải Dương, chương trình ngoại khoá đã được đưa vào kế hoạch học tập, có hướng dẫn, có phân phối chương trình, có kiểm tra và đánh giá kết quả.

Tuy vậy, không phải tất cả các địa phương trong cả nước đều đã quan tâm, tổ chức các hoạt động ngoại khoá cho học sinh, sinh viên. Thậm chí, ngay cả những địa phương tổ chức tốt cũng không phải tất cả các hình thức hoạt động ngoại khoá đều được sử dụng có hiệu quả. Thực tế phụ thuộc vào nhận thức, sự quan tâm của lãnh đạo các ngành, các cấp của các trường. Hơn nữa, trong điều kiện hiện nay, phương tiện và kinh phí phục vụ cho các hoạt động ngoại khoá đang là vấn đề rất khó khăn, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng nông thôn. Có nơi chỉ riêng việc tổ chức dạy chương trình chính khoá cũng đã là vấn đề nan giải chứ chưa nói gì đến việc tổ chức hoạt động ngoại khoá! Đây là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng, hiệu quả việc dạy và học pháp luật trong nhà trường.

Thực tế để tổ chức các hoạt động bổ trợ giáo dục pháp luật có hiệu quả, cần phải tiến hành đồng bộ nhiều biện pháp, trước hết là:

- Phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa các cấp, các ngành, nhất là giữa Giáo dục- Đào tạo và Tư pháp, tìm tòi, tổ chức các hình thức hoạt động ngoại khoá phù hợp, hấp dẫn, thiết thực với học sinh, sinh viên;

- Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội;

- Mở rộng và khai thác có hiệu quả các hình thức hoạt động giáo dục pháp luật ngoại khoá, trước hết khai thác, sử dụng những hình thức phù hợp với đặc điểm kinh tế, chính trị, xã hội từng địa phương, phù hợp với tâm, sinh lý lứa tuổi học sinh, sinh viên;

- Tăng cường hiệu quả của các hoạt động phối hợp, đưa hoạt động phối hợp vào nền nếp, thường xuyên;

- Quan tâm đầu tư đúng mức về kinh phí, phương tiện phục vụ hoạt động ngoại khoá…

7. Phối hợp giữa các ngành, các cấp trong việc nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong các trường không chuyên luật

Ở Trung ương, sự phối hợp chủ yếu chỉ mới được thực hiện giữa 2 ngành Giáo dục - Đào tạo và Tư pháp. Việc phối hợp với các ngành khác còn chưa được thiết lập hoặc tuy đã được hình thành nhưng không đều, chất lượng còn hạn chế. Về phần mình, theo chức năng, nhiệm vụ được Chính phủ giao, Bộ Tư pháp và Bộ Giáo dục - Đào tạo đã phân công cán bộ ở các Vụ chức năng làm đầu mối, phối hợp thực hiện khảo sát nhu cầu học pháp luật của học sinh, tham gia nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện chương trình, biên soạn sách giáo khoa, sách giáo viên và các tài liệu tham khảo việc dạy và học pháp luật, bồi dưỡng giáo viên từ Trung học cơ sở, Trung học phổ thông đến Trung học chuyên nghiệp và Dạy nghề. Đến năm học 1992 - 1993, bộ tài liệu môn Giáo dục công dân từ lớp 6 đến lớp 12 đã hoàn thành và được sử dụng thống nhất trong cả nước.

Tháng 10/1993 Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Đình Lộc và Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo Trần Hồng Quân đã có cuộc làm việc về kế hoạch phối hợp tổ chức giáo dục pháp luật trong các trường không chuyên luật, từ năm 1994 đến năm 2000. Kế hoạch đã đề ra các mặt công tác lớn ở từng cấp học, bậc học như: xây dựng chương trình, biên soạn sách, tài liệu, bồi dưỡng giáo viên. Thực hiện kế hoạch đó, từ năm 1994 đến nay hai Bộ thường xuyên phối hợp nghiên cứu, xây dựng chương trình, tổ chức các hội thảo đánh giá việc thực hiện chương trình và công tác đưa giáo dục pháp luật vào nhà trường (Hội thảo giáo dục pháp luật trong nhà trường tháng 10/1993; Hội thảo giáo dục pháp luật trong các trường không chuyên luật 4/1994; Toạ đàm về xây dựng chương trình môn Giáo dục công dân Trung học cơ sở; Toạ đàm giáo dục pháp luật trong các trường Trung học chuyên nghiệp và dạy nghề). Trong bốn năm học từ 1994 đến 1998, hai Bộ đã phối hợp tiến hành chỉ đạo điểm giáo dục pháp luật trong các trường học ở Hà Nội và một số tỉnh phía Bắc nhằm đánh giá nội dung chương trình, nghiên cứu, xây dựng cơ chế phối hợp giữa hai ngành Tư pháp và Giáo dục - đào tạo trong công tác quản lý, chỉ đạo thực hiện giáo dục pháp luật trong nhà trường.

Mối quan hệ phối hợp giữa các cấp, các ngành, nhất là giữa Giáo dục - Đào tạo và Tư pháp bước đầu đã được củng cố. Nhất là từ năm 1998, sau khi Chỉ thị 02/1998/CT- TTg và Quyết định 03/1998/QĐ - TTg ngày 07/1/1998 của Thủ tướng Chính phủ ban hành, việc chỉ đạo địa phương tập trung thành một đầu mối, quan hệ phối hợp đã được đẩy mạnh thêm một bước và có sự phân định rõ trách nhiệm quản lý của từng ngành. Theo Chỉ thị 02 và Quyết định 03 của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giáo dục - Đào tạo có trách nhiệm chính trong công tác giáo dục pháp luật trong nhà trường, “chủ trì phối hợp với Bộ Tư pháp trong các hoạt động nghiên cứu sửa đổi, bổ sung chương trình môn học, biên soạn sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo, tổ chức bồi dưỡng giáo viên dạy Giáo dục công dân”. Ban 5 của Hội đồng phối hợp công tác PBGDPL của Chính phủ là đầu mối phối hợp giữa các ngành, các cấp trong các hoạt động đưa giáo dục pháp luật vào trường học, thường xuyên chỉ đạo, theo dõi, kiểm tra công tác Giáo dục pháp luật ở địa phương. Ngày 20/5/1998 Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo đã ban hành Chỉ thị số 30/CT- BGD & ĐT về việc đào tạo và bồi dưỡng giáo viên bộ môn Giáo dục công dân trường Trung học cơ sở, Phổ thông trung học, Trung học chuyên ban; ban hành Chương trình công tác số 6280/CTCT ngày 27/7/1998 về chương trình kế hoạch phối hợp công tác PBGDPL trong nhà trường, trong đó nêu rõ nhiệm vụ cụ thể từ năm 1998-2002.

Các Vụ chức năng của hai Bộ đã có sự phối hợp trong việc đưa giáo dục pháp luật vào nhà trường, chủ động triển khai các hoạt động: nghiên cứu xây dựng chương trình, biên soạn chương trình, sách giáo khoa, tài liệu bổ trợ… đưa giáo dục pháp luật vào giảng dạy cho học sinh, sinh viên và đã đạt được những kết quả nhất định.

Tuy nhiên, sau khi môn học đã định hình và đi vào ổn định, công tác quản lý chỉ đạo địa phương vẫn còn lỏng lẻo, chưa có sự thống nhất giữa hai ngành. Trong quan hệ phối hợp, Bộ Giáo dục - Đào tạo chưa phát huy vai trò chủ động của cơ quan chủ quản có chức năng quản lý giáo dục; các Bộ chức năng thường mới chỉ đạo theo ngành dọc; chưa ra văn bản liên ngành làm cơ sở pháp lý cho việc phối hợp tổ chức thực hiện ở địa phương. Giữa hai Bộ Tư pháp và Bộ Giáo dục - Đào tạo chưa xây dựng được cơ chế phối hợp quản lý, chỉ đạo hoạt động giáo dục pháp luật trong nhà trường. Việc triển khai thực hiện ở địa phương đôi khi gặp khó khăn do chưa có sự thống nhất, chỉ đạo chung.

Ở các tỉnh, thành phố: Hai ngành Giáo dục - Đào tạo và Tư pháp đều có mối quan hệ thường xuyên trong việc xây dựng kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật trong nhà trường với nội dung, bước đi và biện pháp cụ thể, phù hợp với tình hình từng địa phương, đồng thời tranh thủ sự giúp đỡ, hỗ trợ của UBND và các ngành hữu quan trong việc bồi dưỡng hè hàng năm cho giáo viên, tổ chức các hoạt động ngoại khoá cho học sinh (Sở Tư pháp và Sở Giáo dục - Đào tạo Hải Dương đã có kế hoạch liên ngành số 34/KH-PL về việc tăng cường PBGDPL cho các trường PTTH và THCN, tổ chức kiểm tra, trực tiếp dự giờ, gặp gỡ và trao đổi với giáo viên; đánh giá kết quả, rút kinh nghiệm về nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy, bồi dưỡng giáo viên dạy pháp luật, chủ trì phối hợp tổ chức nhiều cuộc thi tìm hiểu pháp luật trong thanh thiếu niên; nghiên cứu đề tài đưa giáo dục pháp luật vào trường phổ thông ở Hải Dương; thành lập ban chỉ đạo điểm đưa giáo dục pháp luật vào trong trường học). Ngoài ra, ngành Giáo dục - Đào tạo còn phối hợp với lực lượng công an bồi dưỡng ngoại khoá cho giáo viên để nâng cao chất lượng giờ dạy pháp luật về an toàn giao thông. Ở Thành phố Hồ Chí Minh, UBND có Chỉ thị 25/CT- UBND về việc đưa giáo dục pháp luật vào chương trình ngoại khoá cho học sinh THCS, THPT. Phần lớn các Sở Giáo dục - Đào tạo có cán bộ chuyên môn theo dõi, chỉ đạo môn học, tổ chức triển khai thực hiện chương trình, quản lý việc dạy và học pháp luật trong nhà trường ở địa phương. Ở mỗi trường, Ban Giám hiệu phân công một Hiệu phó phụ trách công tác giáo dục đạo đức, pháp luật; thành lập tổ bộ môn, tổ chức sinh hoạt đều đặn. Việc quản lý dạy và học pháp luật được tiến hành chặt chẽ. Sở và các Phòng Giáo dục - Đào tạo quận, huyện, thị xã đã tổ chức kiểm tra việc soạn bài, giảng bài của giáo viên giỏi môn Giáo dục công dân ở các cấp học.

Tuy nhiên, một số cán bộ quản lý còn coi Giáo dục công dân là môn phụ nên việc chỉ đạo còn lơi lỏng, hiệu quả giảng dạy còn hạn chế. Một số Sở và Phòng Giáo dục - Đào tạo không bố trí cán bộ theo dõi, chỉ đạo môn học và chưa quan tâm bồi dưỡng giáo viên dạy bộ môn này.

Bên cạnh đó, ở một số tỉnh quan hệ phối hợp giữa các ngành còn chưa thường xuyên và có nhiều lúng túng. Hai ngành Tư pháp và Giáo dục - Đào tạo chưa chủ động phối hợp với nhau và với các ngành khác.

Nhìn chung, sự phối hợp giữa các cấp, các ngành đối với việc thực hiện giáo dục pháp luật trong nhà trường được thể hiện trên nhiều mặt, nhiều cấp độ và hiệu quả khác nhau. Ở các địa phương, sự phối hợp này được tiến hành tương đối đều hơn, có chất lượng và hiệu quả. Hai ngành Tư pháp và Giáo dục đào tạo đóng vai trò chủ đạo, là đầu mối phối hợp chính. Quan hệ phối hợp chỉ đạo và tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục pháp luật chủ yếu tập trung vào các công việc sau:

- Phối hợp nghiên cứu, khảo sát, nắm thực trạng và nhu cầu dạy và học pháp luật, xác định mục tiêu, yêu cầu phổ cập giáo dục pháp luật cho từng cấp học, bậc học;

- Phối hợp xây dựng chương trình;

- Phối hợp chỉ đạo, quản lý thực hiện công tác giáo dục pháp luật;

- Phối hợp xây dựng, đào tạo, đào tạo lại đội ngũ giáo viên;

- Phối hợp bảo đảm sách, tài liệu tham khảo, các phương tiện phục vụ dạy và học pháp luật;

- Phối hợp định hướng, tổ chức các hoạt động ngoại khoá.

Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dạy và học pháp luật trong các nhà trường thì trong thời gian tới, cần thường xuyên duy trì và phát triển, nâng các mối quan hệ phối hợp này lên một mức độ cao hơn, có chất lượng, đồng bộ và hiệu quả hơn mới.

8. Giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong các trường không chuyên luật

Để đẩy mạnh và nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục pháp luật trong nhà trường, trong thời gian tới các cấp, các ngành, các đoàn thể xã hội mà trước hết là Bộ Tư pháp, Bộ Giáo dục - Đào tạo cần phải thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm sau:

1. Tiếp tục quán triệt sâu rộng trong cán bộ, giáo viên, học sinh và mọi tầng lớp nhân dân về sự cần thiết phải nâng cao hiểu biết pháp luật, ý thức tôn trọng và thực hiện pháp luật. Việc đưa giáo dục pháp luật vào nhà trường là một chủ trương hoàn toàn đúng đắn, rất cần thiết và phải tiếp tục được đẩy mạnh;

2. Chỉnh lý, bổ sung, sửa đổi chương trình Giáo dục công dân, giáo dục pháp luật theo hướng tăng tính thực tế, giảm tính lý thuyết, hàn lâm. Cụ thể hơn việc bồi dưỡng, sửa đổi, bổ sung và chỉnh lý sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu Giáo dục công dân, pháp luật từng bậc học:

- Tiểu học: Lồng ghép vào môn Đạo đức một số nội dung pháp luật cơ bản, thiết yếu nhất, phù hợp với tâm, sinh lý lứa tuổi;

- Trung học Cơ sở: Biên soạn mới sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu môn Giáo dục công dân;

- Phổ thông Trung học và Trung học Chuyên nghiệp - Dạy nghề: Sửa đổi, bổ sung chương trình môn Giáo dục công dân (PTTH), môn Pháp luật (THCN và dạy nghề) hiện hành;

- Đại học: Biên soạn giáo trình chuẩn, thống nhất cho tất cả các trường Đại học, Cao đẳng không chuyên luật trong cả nước;

- Đa dạng hoá chương trình và phương pháp hoạt động ngoại khoá, biến hoạt động này thành hoạt động tự chủ, sáng tạo của học sinh. Gắn lý thuyết với thực tiễn cuộc sống, tạo hứng thú để học sinh tiếp thu kiến thức một cách chủ động, kết hợp sử dụng phương tiện, giáo cụ trực quan, đồ dùng giảng dạy, bảng biểu, sơ đồ, mô hình thống nhất để giờ giảng sinh động, có hiệu quả;

3. Xúc tiến việc thành lập Hội đồng liên ngành Tư pháp, Giáo dục - Đào tạo biên soạn sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu giảng dạy Giáo dục công dân, Pháp luật. Bộ Giáo dục - Đào tạo, Bộ Tư pháp là các thành viên chính thức. Ngoài ra, có thể mời các ngành khác (Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Uỷ ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em Việt Nam, Trung ương Hội liên phụ nữ Việt Nam…) tham gia Hội đồng;

4. Nghiên cứu và chuẩn bị các điều kiện cần thiết để tổ chức thí điểm tiến tới thi tốt nghiệp môn Giáo dục công dân, Pháp luật;

5. Về công tác giáo viên: Trước mắt, vẫn tiếp tục sử dụng đội ngũ giáo viên dạy Giáo dục công dân, pháp luật hiện có; tăng cường tập huấn, bồi dưỡng, đào tạo theo Chỉ thị số 30/1998/CT/BGD - ĐT ngày 20/5/1998 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo về việc đào tạo và bồi dưỡng giáo viên bộ môn Giáo dục công dân trường Trung học cơ sở, Phổ thông Trung học và Trung học chuyên ban. Chú trọng sử dụng đội ngũ luật gia nhằm khai thác nguồn chất xám của đội ngũ này phục vụ việc dạy và học pháp luật.

Về lâu dài, Bộ Giáo dục - Đào tạo chỉ đạo xúc tiến thành lập khoa Giáo dục công dân (GDCD) trong các trường sư phạm nhằm đào tạo đủ giáo viên Giáo dục công dân cho các trường phổ thông. Bộ Tư pháp, trường Đại học Luật Hà Nội phối hợp với Bộ Giáo dục - Đào tạo nghiên cứu mở các lớp tại chức đào tạo cấp bằng Đại học Luật và bồi dưỡng cấp chứng chỉ cho đội ngũ giáo viên Giáo dục công dân, pháp luật hiện có.

Bộ Tư pháp, Bộ Giáo dục - Đào tạo phối hợp với các Bộ, ngành hữu quan, nghiên cứu để có chính sách cụ thể nhằm bồi dưỡng kiến thức sư phạm cho đội ngũ sinh viên đã tốt nghiệp Đại học Luật hoặc cử một số sinh viên năm cuối của các trường sư phạm đi học thêm kiến thức pháp luật, khuyến khích, động viên, sử dụng đội ngũ này giảng dạy Giáo dục công dân, pháp luật trong các nhà trường. Phối hợp chỉ đạo các địa phương, các trường đưa việc tổ chức thi tìm hiểu pháp luật, thi giáo viên dạy giỏi, học sinh học giỏi môn Giáo dục công dân, Pháp luật thành nề nếp, có chất lượng. Có chính sách khuyến khích, động viên giáo viên, giúp đỡ họ để họ yên tâm công tác.

6. Về quan hệ phối hợp:

- Xác định rõ mối quan hệ và trách nhiệm phối hợp của từng ngành từng cấp; ban hành các văn bản liên ngành, trước mắt là Thông tư liên bộ giữa Tư pháp và Giáo dục - Đạo tạo, làm cơ sở pháp lý cho quan hệ phối hợp, chỉ đạo công tác giáo dục pháp luật trong nhà trường;

- Tăng cường công tác tổ chức, quản lý, chỉ đạo địa phương; thường xuyên theo dõi, kiểm tra, đánh giá, tổng kết rút kinh nghiệm;

- Phối hợp với các cơ quan: Công an, Giao thông, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Uỷ ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em… đẩy mạnh hơn nữa công tác giáo dục pháp luật trong nhà trường;

- Phát huy vai trò đầu mối, chủ động của Ban V thuộc Hội đồng phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của Chính phủ trong các hoạt động phối hợp đưa Giáo dục pháp luật vào nhà trường.

7. Ngày 14/1/1998 Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 6/1998/QĐ-TTg thành lập Hội đồng Quốc gia giáo dục để giúp Thủ tướng “chỉ đạo thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục - đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá”. Theo quyết định này, Bộ Tư pháp chưa có đại diện tham gia Hội đồng. Tuy nhiên, trong tình hình hiện nay thì sự tham gia của Bộ Tư pháp trong Hội đồng Quốc gia giáo dục là cần thiết. Việc xác định mục tiêu xây dựng kế hoạch, đổi mới nội dung, chương trình và chỉ đạo tổ chức thực hiện giáo dục toàn diện, trong đó có giáo dục đạo đức công dân, giáo dục pháp luật là rất quan trọng và có thể được giải quyết tốt thông qua Hội đồng Quốc gia giáo dục. Vì vậy, đề nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép Bộ Tư pháp được cử đại diện tham gia Hội đồng Quốc gia giáo dục;

8. Ban Tổ chức cán bộ Chính phủ và các bộ ngành hữu quan nghiên cứu, dành một số chỉ tiêu biên chế thích hợp để tuyển dụng sinh viên đã tốt nghiệp Đại học Luật chưa bố trí công tác để làm giáo viên dạy Giáo dục công dân, Pháp luật.

9. Bộ tài chính hướng dẫn việc dành kinh phí trong ngân sách giáo dục để xây dựng Tủ sách pháp luật trong các trường học nhằm có đủ sách, giáo trình, tài liệu phục vụ việc giảng dạy và học môn Giáo dục công dân, Pháp luật trong các nhà trường;

10. Bộ khoa học, Công nghệ và Môi trường xem xét và tiếp tục giao cho Bộ Tư pháp, trực tiếp là Viện Nghiên cứu Khoa học Pháp lý và Vụ phổ biến giáo dục pháp luật, nghiên cứu một đề tài mới có nội dung liên quan đề tài này nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong các trường học. Có thể là vấn đề đào tạo, bồi dưỡng giáo viên dạy Giáo dục công dân, Pháp luật (vấn đề mà đề tài này đã khẳng định là có vị trí hết sức quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật trong nhà trường).

9. Kết luận

Mặc dù gặp rất nhiều khó khăn nhưng được sự quan tâm, chỉ đạo, tạo điều kiện kịp thời của lãnh đạo Bộ Tư pháp, của Viện Nghiên cứu Khoa học Pháp lý và các cơ quan hữu quan cùng với sự tích cực, cố gắng cới ý thức và tinh thần trách nhiệm cao của Ban Chủ nhiệm, của các cộng tác viên đối với sự nghiệp giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên, nên Đề tài đã được triển khai thực hiện một cách tích cực, bồi dưỡng tính khách quan, khoa học, đã đạt được những kết quả nhất định.

Giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên trong các nhà trường, nhất là trong các trường không chuyên luật là lĩnh vực công tác đòi hỏi sự đầu tư lớn về thời gian, sức lực và trí tuệ của các ngành, các cấp và của toàn xã hội mới có thể giải quyết được đồng bộ, có chất lượng, hiệu quả. Đây là nhiệm vụ khó khăn, lâu dài, có tầm quan trọng to lớn. Do vậy, với điều kiện thời gian và kinh phí có hạn, mặc dù đã rất cố gắng nhưng Ban Chủ nhiệm cùng các cộng tác viên chỉ hy vọng những kết quả nghiên cứu của Đề tài, tuy chưa phản ánh đầy đủ, chưa bao quát được tất cả các mặt nhưng sẽ đóng góp một phần tích cực, giúp chúng ta có thêm những hiểu biết cụ thể, những vước đi chắc chắn, tự tin, có hiệu quả hơn trên con đường đưa pháp luật mà các nhà trường giáo dục cho các thế hệ học sinh, sinh viên; từng bước nâng chất lượng, hiệu quả của công tác này lên ngang tầm với yêu cầu đòi hỏi của tình hình, nhiệm vụ mới.

Đề tài - Đề án

Luận án - luận văn

Đặc san thông tin KHPL

Tài liệu hội thảo khoa học

Bài trích tạp chí

Sách

Tài liệu xem nhiều nhất

CƠ SỞ DỮ LIỆU TƯ LIỆU TÀI LIỆU KHOA HỌC PHÁP LÝ