Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, việc ký kết, gia nhập các điều ước quốc tế trong lĩnh vực kinh tế, thương mại đã trở thành nhu cầu bức xúc của các nước nói chung và của Việt Nam nói riêng. Các hiệp định thương mại tự do, liên minh, liên kết kinh tế khu vực và song phương đã và đang thu hút sự quan tâm rất lớn của các quốc gia.

Để thúc đẩy quá trình phát triển này, các nước đã xây dựng một hệ thống những văn bản pháp lý quan trọng làm cơ sở cho việc ký kết và thực hiện các điều ước quốc tế. Công ước Viên về luật điều ước quốc tế, thực tiễn giải thích và áp dụng các điều ước quốc tế tại các cơ chế giải quyết tranh chấp như Tòa án quốc tế, Liên Hợp quốc, WTO ngày càng có vai trò quan trọng trong quá trình đó. Tuy nhiên, do pháp luật của các quốc gia đa dạng nên thực tiễn thi hành các điều ước quốc tế tại các quốc gia có khác nhau: có quốc gia đặt ra yêu cầu phải thực hiện điều ước quốc tế bằng cách cho áp dụng trực tiếp các quy phạm của điều ước quốc tế đã ký kết hoặc gia nhập, có quốc gia đặt ra yêu cầu áp dụng gián tiếp các điều ước quốc tế đó thông qua một quá trình chuyển đổi các quy phạm điều ước quốc tế thành quy phạm pháp luật trong nước mà đôi khi người ta gọi là nội luật hóa.

Đối với Việt Nam, công tác ký kết và thực hiện các điều ước quốc tế có một vai trò rất quan trọng, là cơ sở pháp lý trong việc tăng cường và mở rộng các quan hệ hữu nghị và hợp tác quốc tế. Bên cạnh đó, công tác ký kết và thực hiện điều ước quốc tế cũng có những đóng góp tích cực đối với việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật của Nhà nước ta. Làm tốt công tác này sẽ góp phần đáng kể vào sự nghiệp phát triển toàn diện của đất nước, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế trong bối cảnh khu vực và thế giới hiện nay.

Trong những năm qua, số lượng điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết, gia nhập đã tăng lên đáng kể, trong đó các điều ước quốc tế phục vụ quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đã chiếm một số lượng lớn. Theo số liệu của Bộ Ngoại giao năm 2002 chúng ta đã ký kết và gia nhập 134 điều ước quốc tế cấp Nhà nước và Chính phủ.Với việc ban hành và thực hiện Pháp lệnh ký kết và thực hiện điều ước quốc tế năm 1998, thời gian qua công tác điều ước quốc tế nói chung đã từng bước đi theo đúng khuôn khổ pháp luật, Nhà nước đã tạo dựng được cơ sở pháp lý thích hợp cho các cơ quan Nhà nước đề xuất đàm phán, ký kết và thực hiện có hiệu quả các điều ước quốc tế. Tuy nhiên, thời gian qua cũng có một số trường hợp tranh chấp phát sinh theo các quy định trong các điều ước kinh tế, thương mại quốc tế do cách hiểu khác nhau hoặc chuyển hóa các quy phạm đó vào pháp luật trong nước có khác nhau. Như vậy, thực tiễn thực hiện các điều ước quốc tế đã đặt ra vấn đề cần nghiên cứu xử lý về mặt lý luận.

Để phục vụ tốt hơn công tác hội nhập kinh tế quốc tế, thì việc nghiên cứu pháp luật và thực tiễn của Việt nam và các nước trong lĩnh vực điều ước quốc tế có ý nghĩa quan trọng. Một trong những vấn đề phức tạp ở đây cần nghiên cứu là vấn đề nội luật hoá các điều ước quốc tế trong điều kiện cụ thể của Việt Nam. 

Trên thực tế, đã có một số toạ đàm, bài viết về các vấn đề khác nhau liên quan đến đề tài nội luật hoá các điều ước quốc tế. Tuy nhiên chưa có một đề tài nghiên cứu một cách có hệ thống về vấn đề nội luật hóa các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập nhằm phục vụ quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Chính vì vậy việc chọn đề tài về nội luật hoá các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập là cần thiết, góp phần xây dựng cơ chế thực hiện có hiệu quả các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế.

MỤC TIÊU, YÊU CẦU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI

1. Đề tài có mục tiêu tập trung nghiên cứu làm sáng tỏ cơ sở khoa học pháp lý (trong nước và quốc tế) về điều ước quốc tế và nội luật hóa các điều ước quốc tế; đánh giá thực trạng khuôn khổ pháp luật Việt Nam và thực tiễn nội luật hóa các điều ước quốc tế của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tê; xác định các yêu cầu đạt được trong quá trình nội luật hóa các điều ước quốc tế nhằm phục vụ cho hội nhập kinh tế quốc tế.

2. Đề tài đặt ra yêu cầu nghiên cứu pháp luật và thực tiễn điều ước quốc tế và nội luật hóa các điều ước quốc tế của Việt Nam và các nước để từ đó kiến nghị về cơ chế, mô hình và cách thức nội luật hóa các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập phục vụ tốt hơn cho quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.

3. Đề tài có phạm vi nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực hiện điều ước quốc tế và nội luật hóa điều ước quốc tế trong giai đoạn hiện nay nhằm xây dựng và hoàn thiện các quy định liên quan việc thực hiện điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết, gia nhập trong quá trình đàm phán gia nhập WTO và các hiệp định của WTO.

NHU CẦU KINH TẾ XÃ HỘI VÀ ĐỊA CHỈ ÁP DỤNG

- Nhu cầu kinh tế xã hội trong nghiên cứu, thực hiện Đề tài này là khá lớn, thể hiện qua nội dung các Văn kiện của Đại hội Đảng, Nghị quyết số 07/NQ-TW ngày 27/11/2001 của Bộ Chính trị về hội nhập kinh tế quốc tế, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước đến năm 2010… Trong bối cảnh Việt Nam đang chủ động hội nhập kinh tế quốc tế thì Đề tài còn xuất phát từ đòi hỏi, nhu cầu nhằm phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

- Địa chỉ áp dụng:

Trước tiên là các cơ quan Nhà nước và các cán bộ công tác ở Trung ương và địa phương trực tiếp liên quan đến các hoạt động kinh tế quốc tế, đặc biệt là đối với các cơ quan tham gia trực tiếp vào quá trình soạn thảo các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hội nhập kinh tế quốc tế, các cơ quan thi hành pháp luật, các cơ quan tham gia đàm phán, ký kết và thực hiện các điều ước quốc tế thuộc lĩnh vực hội nhập kinh tế quốc tế.

Kết quả nghiên cứu Đề tài có thể giúp cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam và các cá nhân hiểu được tốt hơn những vấn đề pháp lý liên quan tới các cam kết quốc tế của Việt Nam về hội nhập kinh tế quốc tê.

Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để biên soạn các tài liệu giảng dạy tại các trường, khoa đại học luật, kinh tế và thương mại quốc tế.

Cuối cùng, các kết quả nghiên cứu là nguồn thông tin tra cứu hữu ích cho mọi đối tượng liên quan, kể cả đối tác nước ngoài.

Báo cáo phúc trình của Đề tài gồm năm phần chính:

Phần I:       Phần mở đầu

Phần II:      Lý luận chung về điều ước quốc tế và nội luật hoá điều ước quốc tế trong lĩnh vực hội nhập kinh tế quốc tế

Phần này tập trung trình bày một số vấn đề về lý luận chung về điều ước quốc tế và nội luật hóa các điều ước quốc tế trong lĩnh vực hội nhập kinh tế quốc tế

Phần III:    Pháp luật và thực tiễn của một số nước về điều ước quốc tế và nội luật hóa các điều ước quốc tế trong lĩnh vực hội nhập kinh tế quốc tế

Phần này tập trung phân tích pháp luật và thực tiễn của một số nước điển hình thuộc hệ thống Common law và Civil law liên quan đến điều ước quốc tế và nội luật hoá các điều ước quốc tế làm cơ sở tham khảo có chọn lọc cho việc xử lý vấn đề này ở Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế;

Phần IV:    Pháp luật và thực tiễn Việt Nam về điều ước quốc tế  và  các vấn đề về nội luật hóa điều ước quốc tế trong lĩnh vực hội nhập kinh tế quốc tế

Phần này tập trung trình bày các vấn đề liên quan đến thực trạng pháp luật Việt Nam về điều ước quốc tế và về điều ước quốc tế trong lĩnh vực hội nhập kinh tế quốc tế và vấn đề nội luật hóa các điều ước ngày. Ngoài ra, phần này tập trung nghiên cứu các quan điểm, ý kiến khoa học qua các tọa đàm, hội thảo, tài liệu, bài viết và qua khảo sát ý kiến chuyên môn ở Việt Nam về nội luật hóa các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập nhằm phục vụ quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Phần V:      Kết luận

Phần này trình bày phương hướng và giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam về điều ước quốc tế và nội luật hóa các điều ước quốc tế trước yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế.

Kèm theo Báo cáo phúc trình còn có Phụ lục các chuyên đề nghiên cứu độc lập theo nội dung của Đề tài.