Hơn 60 năm xây dựng và trưởng thành, đội ngũ công chức các cơ quan tư pháp địa phương bao gồm Sở Tư pháp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (cấp tỉnh), Phòng Tư pháp huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (cấp huyện), công chức Tư pháp - Hộ tịch (cấp xã) và các cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh, cấp huyện (sau đây gọi chung là công chức tư pháp địa phương) đã không ngừng được củng cố và kiện toàn. Hơn 20 vạn công chức tư pháp đã giúp chính quyền các cấp quản lý nhà nước về công tác tư pháp, góp phần quan trọng vào việc thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ của địa phương, đồng thời bảo đảm sự thống nhất quản lý công tác tư pháp từ trung ương đến cơ sở.

Trong giai đoạn xây dựng đất nước hiện nay, yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp, cải cách hành chính, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong xu hướng hội nhập khu vực và hội nhập quốc tế đã, đang và sẽ tác động mạnh mẽ đến toàn bộ tổ chức và hoạt động tư pháp cùng những yêu cầu mới và nhiệm vụ mới đặt ra cho ngành tư pháp, đặc biệt là các cơ quan tư pháp địa phương. Trong dòng chảy của đổi mới và cải cách, bên cạnh những thuận lợi và thời cơ, đội ngũ công chức tư pháp địa phương đang bộc lộ những hạn chế và bất cập. Thực trạng năng lực chuyên môn của nhiều công chức chưa ngang tầm với yêu cầu của nhiệm vụ đặt ra. Trình độ nghiệp vụ của một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu tiêu chuẩn chức danh, khả năng tham mưu tổ chức thực hiện pháp luật, tư vấn, giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra còn hạn chế. Trình độ ngoại ngữ, tin học bất cập trước yêu cầu của nhiệm vụ được giao. Mặt khác, nhiều công chức tư pháp công tác tại vùng đồng bào dân tộc ít người lại không biết tiếng của dân tộc nơi công tác nên ảnh hưởng đến việc triển khai các công tác tư pháp cơ sở như hoà giải, phổ biến giáo dục pháp luật... Trong bối cảnh đó, việc củng cố kiện toàn đội ngũ công chức tư pháp địa phương đáp ứng với yêu cầu của công cuộc xây dựng đất nước đặt ra trong giai đoạn hiện nay là nhiệm vụ quan trọng của các cấp chính quyền và các cơ quan chuyên môn.

Những năm qua, để củng cố, kiện toàn đội ngũ công chức tư pháp địa phương, công tác đào tạo, bồi dưỡng đã được đẩy mạnh, nhưng nhìn chung chưa đáp ứng được với yêu cầu nâng cao chất lượng, năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ. Thực tế, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ vẫn bị coi là thứ yếu, chi phí tốn kém mà chưa thực sự được coi là một giải pháp then chốt cho việc nâng cao trình độ, năng lực cán bộ. Ở một số địa phương, công tác này còn mang tính chất tình thế, chưa có quy hoạch, kế hoạch cụ thể. Nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng dành cho cán bộ, công chức chưa được xây dựng thống nhất, có hệ thống và phù hợp với năng lực của cán bộ và đặc thù của từng nơi, từng giai đoạn. Hình thức, phương pháp đào tạo, bồi dưỡng chưa linh hoạt và chậm được đổi mới. Thêm vào đó là khó khăn về thiếu giảng viên, thiếu kinh phí và cơ sở vật chất phục vụ công tác đào tạo, bồi dưỡng.

  Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị xác định phương hướng cải cách tư pháp tới năm 2020 là “xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp, bổ trợ tư pháp, nhất là cán bộ có chức danh tư pháp theo hướng nâng cao và cụ thể hoá tiêu chuẩn về chính trị, phẩm chất đạo đức, chuyên môn nghiệp vụ và kinh nghiệm, kiến thức xã hội đối với từng loại cán bộ”. Chiến lược cán bộ thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước mà Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ Ba (Khoá VIII) đã đề ra và chỉ rõ: học tập là quyền lợi và nghĩa vụ của cán bộ, công chức, “mọi cán bộ, công chức phải có kế hoạch thường xuyên học tập, nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn và năng lực hoạt động thực tiễn, bồi dưỡng đạo đức cách mạng”. Thể chế hoá và triển khai thực hiện các chủ trương nói trên, chương trình cải cách tổng thể nền hành chính nhà nước giai đoạn 2001-2010 xác định mục tiêu đến năm 2010 “tuyệt đại bộ phận cán bộ, công chức có phẩm chất tốt và đủ năng lực thi hành công vụ, tận tuỵ phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước và phục vụ nhân dân”. Kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cho công tác hội nhập kinh tế quốc tế giai đoạn 2003 - 2010 ban hành kèm theo Quyết định số 137/2003/QĐ-TTg ngày 11/7/2003 của Thủ tướng Chính phủ xác định mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng là đến năm 2010 có đội ngũ những người làm công tác hội nhập kinh tế, quốc tế thông thạo về nghiệp vụ, ngoại  ngữ, am hiểu pháp luật quốc tế, đáp ứng được với những yêu cầu của hội nhập kinh tế, quốc tế.

Nhận thức sâu sắc ý nghĩa, vai trò của công tác đào tạo bồi dưỡng trước yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ trong giai đoạn hiện nay, việc tăng cường  công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ tư pháp nói chung và đội ngũ công chức tư pháp địa phương  nói riêng được xác định  là một nhiệm vụ trọng tâm của Bộ Tư pháp, chính quyền và cơ quan tư pháp địa phương.

Thời gian qua, việc nghiên cứu đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức tư pháp địa phương chưa được quan tâm đúng mức. Một số công trình khoa học đã đề cập đến vấn đề này, nhưng phạm vi nghiên cứu không toàn diện, đối tượng hạn chế như Đề tài khoa học cấp Bộ " Thực trạng và mô hình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tư pháp cấp xã trong giai đoạn hiện nay" năm 2002 của Viện Khoa học pháp lý, Đề tài khoa học cấp Bộ "Tổ chức và hoạt động của Phòng Tư pháp cấp huyện - Thực trạng và giải pháp kiện toàn, nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động"...

Do đó, việc nghiên cứu đề tài “Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức tư pháp địa phương” là hết sức cần thiết nhằm góp phần tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức tư pháp địa phương đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ đặt ra trong giai đoạn hiện nay.

Mục tiêu nghiên cứu

- Đánh giá khái quát về đội ngũ cán bộ và công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức tư pháp địa phương: những ưu điểm, kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập; tìm ra nguyên nhân của những tồn tại, bất cập.

- Xác định được mục tiêu, định hướng và những giải pháp cơ bản để đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng đối với đội ngũ cán bộ tư pháp địa phương đáp ứng với yêu cầu thực hiện nhiệm vụ trong giai đoạn mới.

Phạm vi nghiên cứu của đề tài

Đội ngũ cán bộ công tác tại các cơ quan tư pháp địa phương đang đảm nhận công việc khác nhau, trong đó có những nhiệm vụ công tác tư pháp và những công việc hỗ trợ như kế toán, văn thư, thủ quỹ... Tuy nhiên, đội ngũ công chức tư pháp địa phương được xác định thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài này là những cán bộ đang trực tiếp thực hiện những công việc liên quan đến pháp luật, bao gồm:

- Đội ngũ cán bộ thuộc các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân, giúp Uỷ ban nhân dân cùng cấp quản lý nhà nước về công tác tư pháp ở địa phương, bao gồm: Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp và công chức Tư pháp - Hộ tịch.

- Đội ngũ cán bộ thuộc các cơ quan thi hành án địa phương gồm thi hành án cấp tỉnh và thi hành án cấp huyện.

Nhu cầu kinh tế - xã hội và địa chỉ áp dụng

Việc nghiên cứu đề tài đã phục vụ có hiệu quả cho việc xây dựng các chương trình, tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ tư pháp mà trực tiếp là tài liệu “Bồi dưỡng nghiệp vụ tư pháp cấp huyện”, “Bồi dưỡng nghiệp vụ tư pháp cấp xã”, tài liệu bồi dưỡng dành cho cán bộ Tư pháp cấp xã các tỉnh Tây Nguyên và các tỉnh khu vực miền núi phía Bắc.

Đồng thời, việc nghiên cứu đề tài còn phục vụ cho việc xây dựng và thực hiện Đề án Tổng rà soát đội ngũ cán bộ, công chức; Đề án Tăng cường năng lực của cơ quan, công chức trực tiếp tham gia xây dựng văn bản quy phạm pháp luật thuộc Chương trình đổi mới công tác xây dựng, ban hành và nâng cao chất lượng văn bản quy phạm pháp luật (ban hành kèm theo Quyết định số 909/QĐ-TTg ngày 14/8/2001 của Thủ tướng Chính phủ); xây dựng Chỉ thị của Bộ trưởng về tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ đối với đội ngũ công chức tư pháp địa phương.