Quy định về biện pháp giám sát, giáo dục đối với người dưới 18 tuổi phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự là các quy định mới, lần đầu tiên được bổ sung vào Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).  Bài viết phân tích một số vấn đề  lý luận về biện pháp giám sát, giáo dục đối với người dưới 18 tuổi phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự. Các quy định này có ý nghĩa rất lớn, giúp cho người dưới 18t phạm tội tránh được những tác hại tiêu cực của việc tiếp tục truy cứu trách nhiệm hình sự, vừa đạt được mục đích giáo dục, cải tạo họ trở thành người tốt. Tuy nhiên tác giả cũng cho rằng, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017 vẫn còn một số tồn tại, hạn chế sau đây:

Thứ nhất, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) chưa thực sự có quy định về xử lý chuyển hướng (biện pháp thay thế xử lý hình sự) đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.

Thứ hai, cần làm rõ  hình thức “xin lỗi người bị hại”  trong biện pháp hòa giải tại cộng đồng;

Thứ ba, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 không quy định rõ trong  biện pháp hòa giải tại cộng đồng, thì nghĩa vụ bồi thường, xin lỗi người bị hại có phải là điều kiện để cơ quan tố tụng quyết định áp dụng miễn trách nhiệm hình sự hay sau khi đã quyết định biện pháp hòa giải và miễn trách nhiệm hình sự mới thực hiện.

Thứ tư, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã quy định một số nghĩa vụ mà người dưới 18 tuổi phạm tội, bị áp dụng các biện pháp giám sát, giáo dục phải thực hiện. Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) lại không quy định chế tài áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội trong trường hợp do vi phạm các nghĩa vụ trên.

Để giải quyết những tồn tại hạn chế này tác giả kiến nghị càn tiếp tục hoàn thiện Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) theo hướng sau:

- Nghiên cứu và xây dựng lộ trình cụ thể để có thể hoàn thiện cả về lý luận khoa học lẫn quy định của pháp luật về xử lý chuyển hướng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.

- Về mặt lập pháp, cần tiếp tục sửa đổi Điều 91 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) để làm rõ mối quan hệ giữa việc  miễn trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi và các biện pháp giám sát, giáo dục.

- Quy định cụ thể hình thức viết lời xin lỗi trực tiếp đối với người bị hại và cam kết không tái phạm.

- Cần quy định điều kiện bồi thường thiệt hại khi asp dụng biện pháp hòa giải tại cộng đồng

- Quy định bổ sung chế tài áp dụng đối với người dưới 18 tuổi vi phạm nghĩa vụ trong quá trình chấp hành biện pháp giám sát, giáo dục.

Tác giả: ThS. Nguyễn Quý Khuyến, Trường Đại học kiểm sát Hà Nội

Nguồn: Tạp chí Nhà nước và Pháp luật số 01 (369) 2019, từ trang 12 - 21.